Prześladowanie w szkołach nie znika przy nauce zdalnej. Jak rodzic może pomóc swojemu dziecku?

„Gra w prześladowanie” to nowy projekt badawczy dr Małgorzaty Wójcik i Marii Mondry, psycholożek z Uniwersytetu SWPS w Katowicach. Głównym celem była analiza prześladowania rówieśniczego występującego wśród uczniów w wieku 12-14 lat.

- Zachowanie uczniów w szkolnej rzeczywistości przypomina w niektórych aspektach grę online. Podczas tej w rzeczywistym świecie nie da się – tak jak w rywalizacji komputerowej – przerwać jej i zacząć od nowa

– wyjaśniają psycholożki.

Przeprowadziły obserwacje w szkolnych klasach i określiły role poszczególnych uczniów. Najłatwiej jest zidentyfikować tych, którzy odgrywają role agresorów, ich pomocników oraz ofiar. Wszyscy są świadomi nie tylko swojej własnej pozycji w klasie, wzorców popularności i wykluczenia, ale także tego, jak postrzegają i oceniają ich inni.

Jak zauważają badaczki, raz przyjęta rola np. agresora, asystenta czy aktywnego widza, jest bardzo trudna do zmiany.

Rodzice, niestety, mogą nie zdawać sobie sprawy z tego, że ich dziecko jest prześladowane w szkole i ma problemy w kontaktach z rówieśnikami. Co ważne, zdalny tryb edukacji nie oznacza, że takie zjawisko przestaje istnieć, przybiera po prostu inną formę.

- Nie tyle konkretne zachowania świadczą o problemie, a to, jak interpretuje je ofiara prześladowania. Większość aktów przemocy nigdy nie zostaje zgłoszona, jednak warto rozmawiać z dzieckiem i uważnie je obserwować: czy chętnie chodzi do szkoły, czy lubi swoją klasę, zwrócić szczególną uwagę, jeśli wyniki w nauce nagle się pogorszyły

– mówi Wójcik.

Jak wyjaśnia psycholożka, prześladowanie rówieśnicze jest złożonym, wieloetapowym zjawiskiem.

Dużym problemem jest ignorowanie wczesnych sygnałów, zbyt często traktowanych jako niewinne zaczepki czy nawet zabawy. Wychwycenie tzw. wstępnej fazy prześladowania, pozwoli uchronić dziecko przed „fazą pełnego prześladowania”. Pojawia się ona, kiedy otoczenie nie reaguje, dorośli nie dostrzegają problemu, a ofiara doświadcza regularnego nękania.

Jak w przypadku każdej długotrwałej przemocy, konsekwencje, zwłaszcza te długofalowe, są bardziej dotkliwe.

- Według wyników badań młodzież uważa, że rodzice nie uznają ich relacji za istotne. Kluczowe jest uświadomienie dzieciom, że relacje w klasie są ważnym i poważnym tematem, którego nie można bagatelizować. Rodzic musi dać dziecku pewność, że traktuje te problemy poważnie i jest gotowy wysłuchać dziecka, a w razie konieczności pomóc. Pamiętajmy, że okazanie prześladowanemu dziecku wsparcia i zainteresowania może je uchronić przed samotnością i poczuciem odrzucenia

– podkreśla Wójcik.

- Rodzic w trakcie rozmów może też uświadamiać dziecko, że zachowania typu: wykluczanie, ignorowanie, obmawianie – a także wszelkie formy cyberbullyingu, tj.: udostępnianie prywatnych zdjęć czy rozmów, przerabianie zdjęć, filmików i umieszczanie ich w sieci bez zgody dziecka – to wszystko formy przemocy: relacyjnej i cyberprzemocy. To rodzic musi przekazać dziecku te informacje oraz to, gdzie się zgłosić, jeżeli takie sytuacje wystąpią. Dobrą techniką jest umówienie się z dzieckiem, że sygnalizuje, gdy coś w relacjach klasowych je niepokoi

- dodaje psycholożka.

Badaczka zaznacza, że dla młodego człowieka grupa rówieśnicza jest bardzo ważnym środowiskiem. Często, dziecko czy nastolatek, jeżeli zgłasza takie sytuacje, myśli, że jest donosicielem, kapusiem, konfidentem. Warto ten temat również przedyskutować, bo obawa przed wtórnym odrzuceniem sprawia, że dzieci niechętnie zgłaszają takie bardziej zniuansowane formy przemocy.

Jak w takim razie powinien zareagować rodzic, jeśli podejrzewa, że dziecko ma problemy w kontaktach z rówieśnikami?

- Przede wszystkim działać bardzo spokojnie. Należy dowiedzieć się jak najwięcej o tej sytuacji – kto, kiedy, gdzie, jak często? Następnie umówić się na spotkanie z wychowawcą lub pedagogiem i rzeczowo przedstawić najpełniejszy, jak się da, obraz sytuacji. Warto zwrócić uwagę, aby nazywać rzeczy po imieniu: prześladowanie nazywać prześladowaniem, upokarzanie – upokarzaniem, a przemoc – przemocą. Unikajmy słów: żarty, dokuczanie, zaczepki. Jeżeli rodzic czuje się na siłach, może przedstawić swoje proponowane rozwiązanie

– mówi Wójcik.

- Nie można też dać się zbyć i przyjmować na poważnie stwierdzeń: „to nic poważnego” czy „w szkole tak zawsze było”. Model spędzania wolnego czasu utrudnia obecnie dzieciom stworzenie wartościowych relacji poza szkołą, na podwórku czy na zajęciach dodatkowych. Badania wskazują wyraźnie, że konsekwencje bullyingu są bardzo poważne i długoterminowe

- zaznacza.