Prawo pracy: pensja zgodnie z przepisami?

Pracodawca od kilku miesięcy nie wypłaca w terminie wynagrodzenia. Czy mam prawo do roszczeń z tego tytułu?
Ewa Groblewska: Pracodawca ma bezwzględny obowiązek wypłacania wynagrodzenia za pracę świadczoną przez pracowników, co najmniej raz w miesiącu, w stałym i uzgodnionym z góry terminie do 10 dnia każdego miesiąca. Termin powinien być określony w: układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę. Jeżeli dzień wypłaty jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym. Pracownik, któremu firma nie wypłaca pensji w terminie lub wypłaca ją w zaniżonej wysokości, ma prawo: domagać się odsetek za czas opóźnienia lub odszkodowania, jeśli wskutek zwłoki w wypłacie poniósł szkodę.

Szef nie płaci mi wynagrodzenia. Z tego powodu postanowiłem rozwiązać z nim umowę o pracę w trybie natychmiastowym. Czy mogę tak postąpić?
- Tak. Podstawą do rozwiązania umowy o pracę w trybie natychmiastowym przez pracownika jest dopuszczenie się przez pracodawcę ciężkiego naruszenia obowiązków wobec zatrudnionego, a takim jest niepłacenie pensji. W przypadku rozwiązania umowy w takim trybie, pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a jeżeli umowa o pracę została zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy - w wysokości wynagrodzenia za dwa tygodnie.

Co wchodzi w skład minimalnego wynagrodzenia za pracę?
Ewa Groblewska: Na pensję minimalną składa się nie tylko stawka zasadnicza, ale również takie składniki, jak: premie, nagrody, dodatek funkcyjny lub stażowy. Ich suma przy pełnym wymiarze czasu pracy musi osiągnąć w danym roku określoną kwotę brutto. Pracownik pełnoetatowy za cały miesiąc pracy nie może dostać mniej, niż wynosi ustalona na dany rok płaca minimalna. Do końca br. jest to 1500 zł brutto, a dla pracownika, który dopiero rozpoczął karierę zawodową, w pierwszym roku jego zatrudnienia 1200 zł brutto.

Szef ukarał mnie za spożywania alkoholu na terenie zakładu pracy. Czy mógł bez mojej zgody potrącić mi 100 zł z mojego wynagrodzenia?
Ewa Groblewska: Tak. Pracodawca możne potrącić określone przepisami należności z wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu składek ubezpieczeniowych i podatkowych. Może to zrobić bez zgody podwładnego, ale wcześniej musi powiadomić go o tym, że taką karę na niego nakłada. Nie może potrącić takiej kwoty tylko wtedy, gdy pracownik ma wynagrodzenie minimalne, czyli 1500 zł brutto, bo jest to kwota wolna od potrąceń.

Jakie zasady wynagradzania dotyczą przestoju niespowodowanego przyczynami ekonomicznymi lecz wynikającymi z pogody?
Ewa Groblewska: Za czas przestoju spowodowany warunkami atmosferycznymi, pracownikom zatrudnionym przy pracach uzależnionych od tych warunków wynagrodzenie przysługuje tylko wtedy, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. W praktyce przysługują wówczas, gdy takie postanowienia znajdują się w regulaminie wynagradzania lub układzie zbiorowym pracy obowiązujących u danego pracodawcy.

Czy to prawda, że za czas przestoju przysługuje tylko 60 procent wynagrodzenia?
Ewa Groblewska: Za tzw. przestój, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. Wynagrodzenie ustalone w umowie o pracę w stałej wysokości, za przestój będzie takie samo. Jeśli natomiast stawka godzinowa lub miesięczna nie została wyodrębniona - np. wynagrodzenie pracownika ustalone jest według stawki akordowej lub prowizyjnej, wówczas powinien otrzymać 60 proc. wynagrodzenia. W każdym przypadku "przestojowe" nie może być niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Czy szef może jednostronnie zmienić pracownikowi warunki płacy i czy on musi się na nie zgodzić?
Ewa Groblewska: Jednostronna zmiana przez pracodawcę warunków pracy lub płacy wymaga tzw. wypowiedzenia zmieniającego. Wypowiedzenie takie uważa się za dokonane, jeżeli pracodawca przedstawił podwładnemu na piśmie propozycję nowych warunków. Pracownik ma wówczas czas na złożenie oświadczenia o odmowie przyjęcia nowych warunków do połowy przysługującego mu okresu wypowiedzenia. Jeżeli tego nie zrobi, uważa się, że wyraził zgodę na te warunki. Pismo pracodawcy wypowiadające warunki pracy lub płacy powinno zawierać pouczenie w tej sprawie.

Czy w razie zatrudnienia na pół etatu pracownikowi zwolnionemu przysługuje odprawa, jeśli pracuje jeszcze w drugiej firmie?
Ewa Groblewska: Warunkami nabycia prawa do odprawy pieniężnej są: przyczyna niedotycząca pracownika oraz zatrudnianie przez pracodawcę co najmniej 20 pracowników w dniu wypowiedzenia. Przepisy nie różnicują prawa do odprawy w zależności od wymiaru etatu oraz nie pozbawiają nas tego prawa z powodu zatrudnienia u drugiego pracodawcy.

Osiągnąłem wiek emerytalny. Czy w przypadku likwidacji stanowiska będę miał prawo do odprawy z tego tytułu, czy też do odprawy emerytalnej?
Ewa Groblewska: Pracownik, który dostał wypowiedzenie od pracodawcy zatrudniającego co najmniej 20 pracowników, w przypadku likwidacji stanowiska pracy ma prawo do odprawy pieniężnej, a także do odprawy emerytalnej - jeżeli bezpośrednio po ustaniu stosunku pracy przejdzie na emeryturę.