Głuchoniemy Parlament Europejski. "Powinien być miejscem, w którym się rozmawia"

W ostatnich tygodniach o Parlamencie Europejskim słychać często, głośno i w niezbyt korzystnych kontekstach, warto więc trochę przybliżyć to gremium. Pod obecną nazwą – wcześniej zwał się Zgromadzeniem lub Zgromadzeniem Parlamentarnym – funkcjonuje od 1962 roku, ale aż do 1979 nie pochodził z wyborów, tylko składał się przedstawicieli nominowanych przez parlamenty narodowe i był forum dyskusyjnym o nominalnych uprawnieniach doradczych. Pierwsze wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się w roku 1979.

Wybór tego gremium w powszechnym głosowaniu miał zmniejszyć problem tak zwanego deficytu demokratycznego Unii (a wcześniej Wspólnot), polegającego na tym, że coraz więcej decyzji w coraz liczniejszych dziedzinach jest podejmowanych przez ludzi, którzy nie mają do tego żadnego mandatu, nie pochodzą z wyboru obywateli. (W tym sensie wszystkie państwa członkowskie Unii są demokratyczne, ale sama Unia już nie.)

Światowej sławy specjalista od prawa międzynarodowego i unijnego, profesor Joseph H. H. Weiler (były rektor Europejskiego Instytutu Uniwersyteckiego we Florencji oraz wykładowca uniwersytetów Harvarda, Stanforda, Yale, Oxfordzkiego i wielu innych), którego książkę „Chrześcijańska Europa. Konstytucjonalny imperializm czy wielokulturowość?” kilka tygodni temu tu przypominałem, zwraca uwagę na następujące zjawisko: „Sposób rządzenia Wspólnoty (Unii) zakłóca właściwą państwu równowagę między organami wykonawczymi a ustawodawczymi. To, co jest ramieniem wykonawczym państw członkowskich (ministrowie rządu), we Wspólnocie funkcjonuje jako główny organ ustawodawczy, obdarzony (…) coraz większymi uprawnieniami decyzyjnymi w dziedzinach o coraz rozleglejszym znaczeniu politycznym” (str. 121).

Wprowadzane na przestrzeni kilkudziesięciu lat kolejne zmiany traktatowe, zwiększające uprawnienia Parlamentu Europejskiego, miały minimalizować to szkodliwe zjawisko. Nadal jednak gremium to nie jest parlamentem w pełnym znaczeniu tego słowa, nie posiada bowiem wielu uprawnień cechujących w państwach demokratycznych najwyższy organ przedstawicielski. Nie ma prawa inicjatywy legislacyjnej, nie kreuje kierunków polityki europejskiej (cokolwiek to sformułowanie miałoby znaczyć), a jego uprawnienia kontrolne są skromne. Wszystko to sprawia, że wiedza obywateli o nim jest niewielka, a zainteresowanie znikome. „Znamienne jest to, że przez całe lata obserwowaliśmy stopniowy wzrost uprawnień formalnie przypisanych Parlamentowi Europejskiemu, a jednocześnie coraz mniejszą frekwencję podczas wyborów europejskich” – pisze prof. Weiler. „Nikt z tych, którzy głosują w wyborach europejskich, nie ma poczucia, że w rzeczywisty sposób wpływa na kierunki polityki europejskiej” (str. 122-123).

Przy okazji warto przypomnieć, że wyraz „parlament” wywodzi się od późnołacińskiego słowa „parabolāre” – „porównywać, mówić w przenośniach”. Parlament (nawet taki, jak Europejski, który nie ma wielkich uprawnień) powinien być miejscem, w którym się mówi, rozmawia. Tym bardziej zdumiewa fakt odmówienia polskiemu premierowi wystąpienia we wtorkowej debacie w Parlamencie o sytuacji na granicy polsko-białoruskiej. Decyzję podjął przewodniczący David Sassoli, a argumentem było to, że „w tego rodzaju debacie wszystkie kraje są już reprezentowane przez półroczną prezydencję Rady UE”.

Decyzję podjął przewodniczący, ale niewątpliwie miał poparcie frakcji politycznych wchodzących w skład rządzącego Unią kartelu. Za decyzją tą stoi niechęć do polskiego rządu (wiedzą to i zwolennicy, i przeciwnicy rządu) i zasłanianie się prezydencją słoweńską tego nie przykryje. Powstaje jednak pytanie: jaki ma sens debata, zresztą na jakikolwiek temat, skoro debatujący nie są zainteresowani informacjami na temat przedmiotu debaty ze strony – czy się ją lubi, czy nie – najlepiej poinformowanej? Wbrew swej nazwie Parlament Europejski nie chce rozmawiać, chyba że sam ze sobą na dowolnie wybrany temat, na przykład prawa aborcyjnego w Teksasie (Stany Zjednoczone), czym zresztą kilka tygodni wcześniej się zajmował. Mieliśmy kiedyś w Polsce Sejm niemy, współcześnie w Unii mamy Parlament głuchoniemy.

Może więc dobrze, że to coraz bardziej sfanatyzowane towarzystwo nie ma większych kompetencji od tych, które ma? Strach pomyśleć, co mogłoby się zdarzyć, gdyby Parlament Europejski mógł podejmować decyzje w sprawie migrantów, pandemii czy nadciągającego olbrzymimi krokami załamania energetycznego. Kryzys Unii Europejskiej trwa.

Zobacz: Rządowa tarcza antyinflacyjna