Rafał Bugajski: Jak bronić się przed procesami ws. klauzul niedozwolonych?

Co to jest klauzula niedozwolona w handlu elektronicznym?
Rafał Bugajski: - To zapis w regulaminie sklepu internetowego, który określa prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza jego interesy. Przykładowym postanowieniem niedozwolonym jest podanie w regulaminie sprzedaży niekorzystnej dla konsumenta właściwości miejscowej sądu, co może utrudnić dochodzenie roszczeń.

Ile obecnie jest takich klauzul?
Rafał Bugajski: - Nie ma listy wszystkich możliwych klauzul niedozwolonych. Funkcjonuje jednak rejestr klauzul prowadzony przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wpisano już do niego ponad 5 tysięcy klauzul niedozwolonych - dziennie pojawia się w nim blisko 5 nowych zapisów.

Rafał Bugajski: Nie ma listy wszystkich klauzul niedozwolonych

Dlaczego jest ich tak wiele i wciąż przybywa kolejnych?
Rafał Bugajski: - Przyczyny są co najmniej dwie: wzmożona aktywność stowarzyszeń i konsumentów pozywających sprzedawców oraz coraz większa liczba e-sklepów, które posiadają wadliwe regulaminy. Sklep internetowy może zostać pozwany o stosowanie klauzul niedozwolonych przez każdego konsumenta, nawet takiego, który nigdy nie dokonywał w nim zakupów.

To, że klienci e-sklepów powinni być chronieni jest oczywiste. Czy obecny system nie sprzyja jednak nadużyciom? Chodzi o polowanie przez niektórych prawników na sklepy z klauzulami niedozwolonymi w regulaminach.
Rafał Bugajski: - Trzeba zaznaczyć jedno - sprzedawcy, którzy stosują klauzule niedozwolone łamią tym samym prawa konsumenta. Nadużycia związane z masowymi pozwami kancelarii prawnych czy stowarzyszeń konsumenckich są nieetyczne, ale zgodne z prawem. Prawo powinno zostać poprawione, ponieważ obecnie dopuszcza wnoszenie wielokrotnych pozwów za te same zapisy w tym samym regulaminie. Warto tutaj również zastanowić się nad samą ideą rejestru klauzul niedozwolonych i zasad jego działania. Obecnie zawiera on już tak dużo powielających się postanowień, że staje się nieczytelny nie tylko dla konsumentów, ale także dla przedsiębiorców.

Czy rozpoczynający działalność przedsiębiorca jest w stanie sam opracować zasady sprzedaży bez narażania się na ryzyko procesów?
Rafał Bugajski: - Duża liczba sprzedawców kopiuje regulamin sklepu z innych serwisów. O tym, że są w nim niedozwolone zapisy dowiadują się często po otrzymaniu pozwu. Samodzielne przygotowanie regulaminu dla osoby bez przygotowania prawniczego może być trudne. Nie spotkaliśmy się jeszcze z poprawnym regulaminem przygotowanym samodzielnie przed przedsiębiorcę. Albo pojawiały się w nim klauzule niedozwolone, albo braki informacyjne.

Jak sprzedający w internecie może ustrzec się procesów za stosowanie klauzul?
Rafał Bugajski: - Pierwszym i podstawowym krokiem jest zadbanie o poprawny i wolny od niedozwolonych zapisów regulamin. Najczęściej wymaga to pomocy specjalistycznego serwisu lub kancelarii prawnej. Warto przy tym dowiedzieć się, czy wybrany przez nas podmiot ma doświadczenie w tworzeniu regulaminów, ponieważ czasami sprawia to problem nawet zawodowym prawnikom. Kolejnym krokiem jest bieżące monitorowanie nowych klauzul w rejestrze UOKiK i sprawdzanie, czy nie należy do nich jakiś zapis z naszego regulaminu.

Jak ma postępować sprzedawca, któremu wytoczono kilkadziesiąt procesów za klauzule?
Rafał Bugajski: - Na pewno powinien próbować się bronić składając odpowiedź na pozew. Warto tutaj z pewnością skorzystać z pomocy profesjonalisty, który precyzyjnie sformułuje nasze żądania i wnioski. W tego typu sprawach zazwyczaj nie mamy szans na obronę merytoryczną, gdyż pozwy dotycząc tzw. pewniaków, czyli klauzul wielokrotnie już wpisanych do rejestru.

W jaki zatem sposób można się bronić?
Rafał Bugajski: - Pozostaje najczęściej jedynie wytknięcie braków formalnych pozwów oraz złożenie wniosku o nie obciążanie kosztami lub przerzucenie ich na powoda. Tutaj argumentem dla sądu powinien być właśnie ten szczególny wypadek, czyli wytoczenie kilkudziesięciu powództw, brak uprzedniego wezwania do zaprzestania stosowania klauzul itd. W razie braku istotnych uchybień formalnych pozwu warto również od razu uznać powództwo - dzięki temu są również może nie obarczać nas kosztami.

Jeśli sklep ma regulamin bez klauzul niedozwolonych to czy może już bez obaw prowadzić sprzedaż?
Rafał Bugajski: - Jak zaznaczyłem wcześniej, w rejestrze UOKiK codziennie pojawia się średnio 5 klauzul. Wiele z nich się powtarza, ale od czasu do czasu pojawiają się nowe postanowienia, dlatego sprzedawca musi być cały czas na bieżąco z nowymi wpisami. W przyszłym roku ma pojawić się nowa ustawa o prawach konsumenta, która będzie miała znaczący wpływ na regulaminy e-sklepów i na pewno warto będzie wtedy dokładnie przeanalizować regulamin.

Niektórzy sprzedawcy z obawy przed procesami usuwają strony z regulaminami sprzedaży. Czy bez nich można handlować w internecie?
Rafał Bugajski: - Regulamin jest wymagany w przypadku świadczenia przez sklep usług drogą elektroniczną. Za jego nieposiadanie grozi wszczęcie postępowania przez UOKiK w sprawie o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów - możliwe jest wymierzenie kary finansowej do 10 proc. przychodów za poprzedni rok rozliczeniowy.

Czy krajach UE obowiązują podobne systemy oparte na rejestracji klauzul? Czy przedsiębiorcy także są szantażowali pozwami?
Rafał Bugajski: - Z tego co mi wiadomo, rejestr klauzul podobny do naszego posiada Francja, ale nie spotkałem się jeszcze z sytuacją, aby polowano tam na przedsiębiorców stosujących niedozwolone zapisy.