Matura 2012. Język polski rozszerzony [KLUCZE ODPOWIEDZI, ARKUSZ]

Czytaj także:
Matura 2012: Egzamin z języka polskiego [ZDJĘCIA]
Matura 2012: Język polski - poziom podstawowy [ARKUSZE, ODPOWIEDZI]

Matura, język polski, poziom rozszerzony - arkusz

Poniżej przedstawiamy klucze do obu tematów, przygotowane przez zespół nauczycieli języka polskiego z XX Liceum Ogólnokształcącego w Poznaniu. Są to przykładowe klucze, które mają pomóc uczniom w zweryfikowaniu tego, co sami napisali.

TEMAT 1: Dokonaj analizy i interpretacji porównawczej wierszy Jana Kochanowskiego "O żywocie ludzkim" i Agnieszki Osieckiej "Kolęda z pretensjami". Zwróć uwagę na przedstawione w nich obrazy ludzkiego życia oraz postawę podmiotu mówiącego wobec świata.

KLUCZ:

Wstęp
- temat obrazu ludzkiego życia pasjonuje poetów różnych epok, jest tematem uniwersalnym, czego dowodem jest renesansowy wiersz Kochanowskiego i współczesny Osieckiej

Rozwinięcie
Jan Kochanowski
- do prezentacji swoich przemyśleń na temat ludzkiego życia poeta wybrał formę fraszki, która jest tekstem zwięzłym, zawierającym puentę
- podmiot liryczny na początku wiersza posłużył się anaforą -"fraszko to wszystko" - w ten sposób podkreśla, że cokolwiek czynimy w życiu jest błahostką
- podkreślenie, że w życiu nic nie jest pewne, nie warto zbyt przywiązywać się do wartości materialnych - wyliczenia
- wszystko przemija - motyw vanitas
- porównanie życia do polnej trawy podkreśla jego kruchość
- Bóg? Los? kierują ludzkim życiem, człowiek nie ma na nie wpływu
- porównanie człowieka do marionetki - motyw theatrum mundi
- podmiot liryczny godzi się z taką wizją świata, wie, że bunt nic mu nie da, przyjmuje postawę stoicką
Agnieszka Osiecka
- wiersz ma formę modlitwy - prośby kierowanej do Boga w czasie ważnym dla człowieka - Boże Narodzenie, kiedy chcemy czuć się blisko Boga
- obraz ludzkiego życia w XX w. - biedne, nieszczęśliwe dzieci, płaczą, dręczeni smutkami, problemami, koncentrują się na tym, co nieistotne (wartości materialne), czują zbliżającą się śmierć
- podmiot liryczny ma świadomość, że człowiek jest zabawką w rękach nieczułego Boga, porównanego do niegrzecznego chłopca, który może czasami współczuje "swoim zabawkom"
-podmiot liryczny buntuje się przed taką wizją ludzkiego życia, nie chce być marionetką, chce sam decydować o swoim losie

Zakończenie
- elementy wspólne obu utworów - w jednym i drugim tekście podmiot liryczny zauważa, że człowiek nie jest panem swego losu, jest marionetką w rękach siły wyższej
- różnice - we fraszce - człowiek nie ma innego wyjścia, jak pogodzić się z tą sytuacją, może w ten sposób choć trochę osiągnąć szczęście - poprzez spokój wewnętrzny, w tekście Osieckiej człowiek przed tym się buntuje, nie zgadza się na taki świat
- różnice w formie utworów - Fraszka - forma krótka, konkretna z wyraźną puentą, Kolęda - tekst rozbudowany, bardziej emocjonalny.

TEMAT 2. Codzienność w czasach Zagłady. Analizując i interpretując opowiadanie Idy Fink "Przed lustrem", zwróć uwagę na kreację bohaterek, ich sytuację oraz znaczenie tytułowego lustra.

KLUCZ:

Wstęp
- określenie formy utworu - opowiadanie,
- określenie narratora,
- czasu (grudzień, II wojna światowa) i miejsca wydarzeń ( mieszkanie Nisi)

Rozwinięcie
- mimo beztroskiej sytuacji - przerobienie sukienki, rzeczywistość otaczająca bohaterki nie jest przyjazna
- zauważenie fragmentów odnoszących się do rzeczywistości wojennej - puste kamienne podwórko, głód - odgrzewane kartofle, brak węgla, kobiety muszą ciężko pracować fizycznie
- prezentacja bohaterek

Adela
- mimo ciężkich czasów zwraca uwagę na swoją kobiecość, na to jak się ubiera
- unika tematu wojny, śmierci bliskich, nie przyjmuje tego do wiadomości
- nie wstydzi się pokazać, że jest zakochana, promienieje szczęściem - mimo wojny nadal umie i chce kochać, potrafi być szczęśliwa
Nisia
- wyniszczona życiem w czasie okupacji, zmęczona ciężką pracą - jej delikatne dłonie krawcowej są zgrubiałe, poniszczone
- niedawno pochowało troje swoich bliskich - 3 puste łóżka
- nie rozumie Adeli, nie potrafi tak, jak ona nie zauważać śmierci
- zazdrosna o stan zakochania koleżanki
- czuje się samotna

motyw i funkcja lustra
- w lustrze odbija się sposób, w jaki bohaterki patrzą na świat
- Adela widzi to, co chce zobaczyć, pomija tragiczne realia otaczającej ją rzeczywistości
- Nisia widzi świat takim, jaki jest, jest to zwierciadło wiernie odbijające rzeczywistość

Zakończenie
Autorka zagładę ukazuje poprzez losy pojedynczych osób, zakończenie tekstu sugeruje, że Adela wkrótce zginie - takie spojrzenie jest dobitniejsze, niż pisanie o tysiącach wymordowanych. Dwie odmienne postawy bohaterek wobec wojny.

Zobacz i przeczytaj wiersze Agnieszki Osieckiej i Jana Kochanowskiego

Kolęda z pretensjami
Agnieszka Osiecka

Wielki Boże białych koźląt,
czarnych owiec i Ameryk,
oddal od nas chmurę groźną
i pożaru żar.
Biednym dzieciom twojej ery,
słabym dzieciom twojej ery
podaj białą dłoń.

Ta dziewczyna, co tak płacze,
że sukienka nazbyt droga,
ten wodzirej, co wciąż skacze,
choć się skończył bal -
to zabawki Pana Boga,
to zabawki Pana Boga,
których trochę żal.
Ta kobieta, która nie śpi,
bo ją dręczy ciemna trwoga,
ten mężczyzna udręczony,
co hartował stal -
to zabawki Pana Boga,
to zabawki Pana Boga,
których trochę żal.

Tą kolędą z pretensjami
chcę ci dzisiaj dopiec,
bo też ty się bawisz nami
jak niegrzeczny chłopiec.

Ten podróżny, co spostrzega,
że się nagle gmatwa droga,
ta tancerka, którą dusi
muślinowy szal,
ten, kto czuje, że już jutro
stanie przed nim dama sroga,
ten, kto wierzy,
że go czeka niebo struna dal -
to zabawki Pana Boga,
to zabawki Pana Boga,
których trochę żal.

Tą kolędą z pretensjami
chcę ci dzisiaj dopiec,
bo też ty się bawisz nami
jak niegrzeczny chłopiec.

Tą kolędą z pretensjami
chcę ci dzisiaj dopiec,
bo też ty się bawisz nami
jak niegrzeczny chłopiec.

Jan Kochanowski
"O żywocie ludzkim"
Fraszki to wszystko, cokolwiek myślimy,
Fraszki to wszystko, cokolwiek czynimy.
Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy,
Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy.
Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława,
Wszystko to minie jako polna trawa.
Naśmiawszy się nam i naszym porządkom,
Wemkną nas w mieszek, jako czynią łądkom

Jan Kochanowski
"O żywocie ludzkim II"
Wieczna myśli! któraś jest dalej niż od wieka,
Jeśli cię też to rusza, co czasem człowieka,
Wierzę, że tam na niebie masz mięsopust prawy,
Patrząc na rozmaite świata tego sprawy.
Bo leda co wyrzucisz, to my jako dzieci
W taki treter,[1] że z sobą wyniesiem i śmieci.
Więc temu rękaw urwą, a ten czapkę straci,
Drugi tej krotochwile i włosy przypłaci;
Nakoniec niefortuna albo śmierć przypadnie,
To drugi, choćby nie rad, czacz[2] porzuci snadnie.
Panie! godnoli, niech tę roskosz z tobą czuję:
Nich drudzy za łby chodzą, a ja się dziwuję.

Fraszki pochodzą z wydania z 1883 roku: Jan Kochanowski, Fraszki, Księgi Pierwsze

ZOBACZ TEŻ - MATURA 2013:
Język polski - poziom rozszerzony