Matura 2013: Wiedza o społeczeństwie - rozszerzenie [ARKUSZE, ODPOWIEDZI]

Arkusz składa się z trzech części. Pierwsza to test, w którym uczniowie rozwiązywali zadania zamknięte (w których należało wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych) i otwarte (w których należało odpowiedzieć na zadane pytanie). Cześć druga to praca z tekstami źródłowymi, a trzecia - wypracowanie, które uczeń musi napisać na wybrany temat.

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE - PRZYKŁADOWE ODPOWIEDZI DO ARKUSZA ROZSZERZONEGO

CZĘŚĆ I TESTU

ZADANIE 1
Uzupełnij zdania, dotyczące dynamiki zmian i modernizacji społeczeństwa polskiego.

W wyniku zróżnicowania dochodów ludności następuje (A) ………, czego efektem jest zarówno powstanie klasy średniej, jak i marginalizacja i wykluczenie.
Jednak wskutek awansu lub degradacji, które są przejawami (B) ………, może ulegać przynależność jednostki do grupy oraz jej pozycja w hierarchii społecznej.
Na kształt struktury społecznej mają wpływ także procesy (C) ………, do których należą m.in.: dzietność i odsetek osób w kategoriach wiekowych.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A hierarchizacja (podział na warstwy)
B ruchliwość społeczna pionowa
C demograficzne

ZADANIE 2
Rozstrzygnij, które zdania dotyczące sposobów rozwiązywania konfliktów są prawdziwe, a które fałszywe.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. Negocjacje to podjęte dobrowolnie rozmowy zainteresowanych stron, które są prowadzone bezpośrednio. PRAWDA
B. Arbitraż to rozstrzygnięcie sporu przez osobę trzecią, której decyzji strony zobowiązują się przestrzegać. PRAWDA
C. Mediacje to rozmowy zainteresowanych stron przy udziale osoby trzeciej, która pomaga znaleźć rozwiązanie. PRAWDA

ZADANIE 3
Podkreśl odpowiedź, która dotyczy głównego problemu przedstawionego w tekście.

W Warszawie jest już kilkaset osiedli zamkniętych. Coraz wyraźniej widać granicę między tym, co publiczne, a tym, co prywatne. Chodnik przy prywatnym obiekcie jest równy, dobrze oświetlony, a zieleń zadbana. Porządku pilnuje ochrona. Życie wyższej klasy średniej toczy się między grodzonym osiedlem, biurowcem i galerią handlową z kinami i restauracjami -
coraz częściej z garażu do garażu, bez konieczności stawiania stopy na terenie publicznym. Przestrzeń publiczna, za którą odpowiadają władze samorządowe oraz policja, ulega degradacji. Na obrzeżach wyrastają handlowe molochy, a ulice w centrach miast pustoszeją, są mniej bezpieczne niż kiedyś.
Źródło: http://wyborcza.pl

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. Osłabienie wpływów instytucji państwowych.
B. Upowszechnienie nowego stylu życia.
C. Wprowadzenie nowych wzorców budownictwa.
D. Zmniejszenie poczucia bezpieczeństwa.

ZADANIE 4
Na podstawie wykresu rozstrzygnij, które ze zdań dotyczących czasowej emigracji z Polski jest fałszywe i wskaż uzasadnienie spośród podanych.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
1 F B

ZADANIE 5
Wyjaśnij, dlaczego - zgodnie z przepisami prawa - co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinna mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego, a członkowie Trybunału Konstytucyjnego powinni wyróŻniać się wiedzą
prawniczą.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
- członkowie Trybunału Stanu pełnią funkcję szczególnych sędziów, którzy sądzą najważniejsze osoby w państwie, więc kwalifikacje sędziowskie są niezbędne, aby te decyzje były podejmowane zgodnie z obowiązującym prawem
- członkowie Trybunału Konstytucyjnego orzekają m.in. o zgodności z Konstytucją aktów prawnych niższego rzędu. Ich praca decyduje w dużym stopniu o kształcie obowiązującego w państwie prawa, dlatego wyróżniać się powinni dużą wiedzą prawniczą.

ZADANIE 6
Podkreśl imię i nazwisko autora poniższego zdania.

"Gdy prawo pozytywne narusza elementarne normy moralne, wówczas organy państwowe nie muszą go stosować, a obywatele nie są zobowiązani do jego przestrzegania".

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. Lon Luvois Fuller.
B. Hugo Grotius.
C. Georg Jellinek.
D. Gustav Radbruch.

ZADANIE 7
Podaj nazwę zasady procesowej, której dotyczy poniższy fragment Kodeksu karnego.

Art. 5.
§ 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.
§ 2. Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
Zasada domniemania niewinności

ZADANIE 8
Wpisz imiona i nazwiska polityków oraz pełnione przez nich funkcje w administracji rządowej.

a.b.c.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. Bartosz Arłukowicz - minister zdrowia
B. Radosław Sikorski - minister spraw zagranicznych
C. Jarosław Gowin - minister sprawiedliwości

ZADANIE 9
Podkreśl odpowiedź, która jest poprawnym zakończeniem poniższego zdania.

Udzielenie przez Sejm absolutorium Radzie Ministrów formalnie oznacza pozytywną ocenę
PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. nadzoru sprawowanego przez rząd nad jednostkami samorządu terytorialnego.
B. realizacji zadań rządu zaprezentowanych przez premiera w expose.
C. umów międzynarodowych skierowanych przez rząd do ratyfikacji.
D. wykonania przez rząd ustawy budżetowej w danym roku.

ZADANIE 10
Do każdej podanej nazwy patologii życia publicznego dobierz opis. W wyznaczonych miejscach pod tabelami, wpisz odpowiednie liczby.

Nazwy patologii życia publicznego:
A. partykularyzm
B. nepotyzm
C. klientelizm
D. alienacja

Opisy
1. System układów i zależności między politykami wyższego szczebla a urzędnikami lub politykami z danego terenu.
2. Obsadzanie stanowisk publicznych głównie przez osoby spokrewnione z rządzącymi.
3. Stworzenie szczelnie zamkniętych elit niedopuszczających do władzy osób spoza własnego grona.
4. Uprzywilejowanie przez ośrodki władzy niektórych grup społecznych w celu osiągnięcia korzyści.
5. Tworzenie się względnie trwałych podziałów między rządzącymi a rządzonymi.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ: A - 4, B - 2, C - 1, D - 5.

ZADANIE 11
Wskaż numer mapy, przedstawiającej podział Polski na okręgi w wyborach do Senatu w 2011 roku. Uzasadnij wskazanie.

a.b.
c.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
Mapa C
Uzasadnienie - wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do senatu w 2011 roku. Wybierano 100 senatorów, więc musiało być tyle samo okręgów wyborczych.

ZADANIE 12
Z poniższego tekstu wypisz dwa numery zdań, w których zostały zawarte opinie.

1. Arabowie od dawna mieli niezwykle silne poczucie wspólnej tożsamości i losu.
2. Kraje arabskie są związane wspólnym językiem i religią,
3. mają przekraczającą granice państwowe kulturę, zakorzenioną w wiekach islamu.
4. Z wyjątkiem Arabii Saudyjskiej, która uniknęła podboju kolonialnego w XIX wieku,
5. łączy je historia zażartej antykolonialnej walki przeciwko Francji i Wielkiej Brytanii.
6. Dziś światem arabskim rządzą sprzeczności.
7. Z jednej strony bogate, nowoczesne miasta,
8. z drugiej masowy analfabetyzm i fanatyzm religijny.
9. Świat arabski nie był wolny od wojen domowych (Sudan, Liban, Somalia) czy powstań
islamskich bojowników.
10. W tak różnorodnym świecie plagą stał się terroryzm.
/Na podstawie: David B. Ottaway "Nie ma zgody na pustyni", Forum nr 30/2010./

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
Opinie: 1, 6

ZADANIE 13
Uporządkuj chronologicznie wydarzenia przedstawione na ilustracjach,

a.

b.

c.

d.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ: C - B - D - A

ZADANIE 14
Wpisz nazwy państw, których dotyczą zamieszczone informacje.

A. Państwo to jest najważniejszym sojusznikiem Rosji na Bliskim Wschodzie. W opinii międzynarodowej powszechnie uważane
za wspierające terrorystyczną organizację Hezbollah. Od 2000 roku pozostaje pod dyktatorskimi rządami prezydenta, który objął władzę po śmierci swojego ojca. Od 2011 roku jest areną wojny domowej, będącej częścią tzw. arabskiej wiosny.

B. Państwo położone w Ameryce Południowej, którego główne wpływy budżetowe pochodzą z eksportu ropy naftowej. Na jego czele od 1999 roku stoi populistyczny polityk, słynący z antyamerykańskiej retoryki i współpracy z dyktatorami z różnych części świata. W 2012 roku, w wyniku demokratycznych wyborów, objął on urząd prezydenta państwa na kolejną kadencję.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. Syria
B. Wenezuela

ZADANIE 15
Podaj, do jakiego problemu nawiązuje autor rysunku satyrycznego.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
kryzys gospodarczy w Grecji

CZĘŚĆ II TESTU

ZADANIE 16
Na podstawie tekstu źródłowego wypełnij tabelę, porównując w czterech kategoriach większościowe i proporcjonalne systemy wyborcze.

TU ZOBACZ TEKST ŹRÓDŁOWY
PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
Kategoria - System większościowy - System proporcjonalny
Rodzaj okręgów - jednomandatowe - wielomandatowe
Zasady głosowania - Głosowanie na osobę (kandydata) - Głosowanie na listę partii (na partię)
Próg wyborczy - nie ma - jest
Zalety - Promuje silne partie (stabilność rządów) - Daje szanse reprezentacji mniejszym partiom (większa część społeczeństwa ma swoich przedstawicieli)
Wady - Część społeczeństwa pozbawiona swoich przedstawicieli (zmarnowane głosy) - większe rozbicie sejmu (trudniejsze tworzenie rządu i jego mniejsza stabilność)

ZADANIE 17
Na podstawie informacji wypełnij tabele.

Najpowszechniejsze metody proporcjonalnego podziału mandatów polegają na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi przez odpowiednie liczby*, a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów, wybieranych jest
tyle największych, ile jest mandatów do obsadzenia w danym okręgu. Mandaty w obrębie danego komitetu uzyskują kolejno kandydaci, którzy uzyskali największą liczbę głosów.
*w metodzie D'Hondta - przez kolejne liczby naturalne
*w metodzie Sainte-Laguë - przez kolejne liczby nieparzyste
W okręgu wyborczym do obsadzenia jest 8 mandatów.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:

A. Uzupełnij tabelę nr 2, wpisując ilorazy obliczone dla metody D'Hondta.
patrz tabela

B. Podaj oznaczenia kandydatów, którzy uzyskali mandaty.
Mandaty uzyskali: (A1), (A2), (A3), (A5), (B2), (C2), (C3), (C5)

C. Sformułuj wniosek, dotyczący zależności między miejscem kandydata na liście komitetu wyborczego a możliwością uzyskania mandatu. Wniosek uzasadnij danymi z tabeli nr 1.
Miejsce kandydata na liście nie ma znaczenia, liczy się liczba głosów uzyskanych przez komitet wyborczy i liczba głosów kandydata.

ZADANIE 18
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wymień - obowiązujące w Polsce - zasady prawa wyborczego, których dotyczą postulaty J. S. Milla.

Dla Johna Stuarta Milla szczególnie istotna jest […] publiczna oświata. Bowiem tylko wyedukowana jednostka jest w stanie podejmować w miarę świadome decyzje. […]. Zatem najpierw edukacja, a potem prawa wyborcze. Filozof chciał uniknąć w ten sposób wpływu ludzi niewykształconych na ciała przedstawicielskie odpowiedzialne za tworzenie praw, mających wpływ na rozwój społeczeństwa. Postulował wprowadzenie głosów dodatkowych dla osób wykształconych. Uważał, że prawa wyborczego nie powinny posiadać niewykształcone jednostki oraz takie, które są niezdolne do samodzielnego utrzymania się, tj. zadbania o siebie i swoją rodzinę. […] Odmawiał prawa wyborczego kryminalistom. Uważał, że na człowieku wykształconym spoczywa obowiązek odpowiedzialności za wspólnotę polityczną.
/Źródło: www.racjonalista.pl/

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
zasada powszechności i równości wyborów

ZADANIE 19
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Austria to pierwszy kraj należący do Unii Europejskiej, który zdecydował się na przyznanie czynnego prawa wyborczego 16-latkom we wszystkich wyborach, czyli prezydenckich, do parlamentu ogólnokrajowego oraz parlamentów poszczególnych landów, a także w wyborach do samorządów lokalnych - w głosowaniu na organy wykonawcze i kolegialne. Po raz pierwszy 16- i 17-latkowie w Austrii mieli okazję zagłosować w wyborach parlamentarnych przeprowadzonych w 2008 r. 16- i 17-letni obywatele są uprawnieni do głosowania w wyborach w Słowenii, Chorwacji oraz Bośni i Hercegowinie, ale tylko wówczas, kiedy podejmują pracę zarobkową. W Norwegii dozwolone jest głosowanie od lat 18, choć […] bierze się tam pod uwagę jedynie rok urodzenia.
?Źródło: Marcin Waszak, Jarosław Zbieranek, Propozycja obniżenia wieku czynnego prawa wyborczego do lat 16. Wybrane zagadnienia, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2010./

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. cenzus zatrudnienia
B.W Norwegii - mogą wziąć udział w głosowaniu osoby, które w roku wyborów ukończą 18 lat, a w Polsce tylko takie, które najpóźniej w dniu wyborów kończą 18 lat.

ZADANIE 20
Na podstawie danych z tabeli i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. Podaj wielkość różnicy między skrajnymi wartościami w kategorii o najbardziej zróżnicowanym poziomie deklarowanej partycypacji wyborczej.
39,4 punkty procentowe - wykształcenie

B. Przytaczając dane, sformułuj argument, że wskazania respondentów nie są tożsame z udziałem w wyborach.
Rzeczywista frekwencja wyborcza w żadnej kategorii nie osiąga takiego poziomu - np. osoby z wykształceniem wyższym deklarują w 90, 7% udział w wyborach, czy 80,2 % osób o najwyższych dochodach- w praktyce nigdy nie ma takiego poziomu. W zależności od rodzaju wyborów frekwencja wynosi ok. od 45- 67%.

CZĘŚĆ III TESTU

ZADANIE 21
Wybierz jeden z podanych tematów i napisz wypracowanie, wykorzystując materiały źródłowe zawarte w arkuszu.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:

Temat 1: Czy stosowane w Polsce systemy wyborcze odzwierciedlają pluralizm polityczny społeczeństwa, czy są jedynie narzędziem w rękach partii politycznych? Rozważ problem, analizując przepisy prawa i zachodzące procesy oraz wskaż ich wpływ na funkcjonowanie organów władzy różnych szczebli.

W pracy powinny zostać przedstawione następujące elementy:
- odpowiedź na postawione w temacie pytanie - zajęcie stanowiska
- argumenty uzasadniające stanowisko uznające pluralizm polityczny (wyjaśnienie pojęcia) np. mimo wszystkich przepisów prawa wyborczego decydujący głos mają wyborcy - od ich decyzji zależy wynik wyborów, zasady prawa wyborczego, takie , jak równość, powszechność, tajność dają obywatelom duże możliwości wpływania na kształt organów władzy państwowej. Niska frekwencja wyborcza i mało świadome wybory Polaków decydują często o wynikach wyborów, a nie systemy wyborcze brak w pełni zbudowanego społeczeństwa obywatelskiego decyduje o "jakości" wybieranych organów władzy
- analiza obowiązujących przepisów prawa- Konstytucja, ustawy - Kodeks wyborczy
- wykorzystanie materiałów źródłowych
Argumenty do odpowiedzi:
- scena polityczna w Polsce ukształtowana z wyraźną przewagą dwóch partii i stosunkowo niewielkim znaczeniem kilku pozostałych
- system większościowy (np. wybory do senatu) - nie daje szans na sukces wyborczy małym partiom Więcej szans na reprezentacje różnych grup społecznych przy systemie proporcjonalnym (np. wybory do sejmu)
- o kształcie organów władzy decydują w dużym stopniu przepisy prawa i obecny kształt polskiej sceny politycznej
- analiza Kodeksu Wyborczego
- wykorzystanie materiałów źródłowych

Temat 2: Oceń partycypację wyborczą obywateli RP. Scharakteryzuj czynniki polityczne, gospodarcze i społeczne, decydujące o jej poziomie. Zaproponuj i uzasadnij przepisy upowszechniające bierne prawo wyborcze w Polsce oraz ułatwiające korzystanie z niego - ocena uczestnictwa obywateli w wyborach i określenie jej poziomu

- Charakterystyka czynników, które mają na to wpływ:
a) gospodarcze - np. trudna sytuacja materialna dużej części społeczeństwa, która zniechęca do udziału w wyborach
b) polityczne - np. zniechęcenie obywateli do polityki ze względu na jej negatywne postrzeganie, niedotrzymywanie obietnic wyborczych, patologie władzy
c) społeczne - np. brak zainteresowania dużej części społeczeństwa polityką, brak w pełni zbudowanego społeczeństwa obywatelskiego
- Propozycje przepisów upowszechniających bierne prawo wyborcze (wyjaśnić znaczenie)
- Wykorzystanie materiałów źródłowych

NAJNOWSZE INFORMACJE Z POZNANIA I WIELKOPOLSKI: GLOSWIELKOPOLSKI.PL