Matura 2013: Wiedza o społeczeństwie - podstawa [ARKUSZE, ODPOWIEDZI]

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE - PRZYKŁADOWE ODPOWIEDZI DO ARKUSZA PODSTAWOWEGO

ZADANIE 1
Podkreśl przykład grupy ekskluzywnej.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. klub biznesmenów
B. partia polityczna
C. wspólnota wyznaniowa
D. związek zawodowy

ZADANIE 2
Wpisz nazwy typów norm społecznych zawartych w materiałach źródłowych.

Tu zobacz źródła

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A - prawna
B - religijna
C - obyczajowa

ZADANIE 3
Podaj nazwę zdefiniowanego czynnika narodotwórczego.
Ukształtowane w procesie społeczno-historycznym poczucie przynależności do określonego narodu, które rozwija się na podłożu wspólnoty języka, terytorium, historii i tradycji oraz będące podstawowym elementem więzi narodowej.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
Tożsamość narodowa

ZADANIE 4
Na podstawie wykresu i własnej wiedzy rozstrzygnij, które zdania zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
W latach 2002-2007 liczba emigrujących z Polski do krajów spoza Unii Europejskiej wzrosła niemal trzykrotnie. FAŁSZ
Największą dynamikę wzrostu ogólnej emigracji z Polski odnotowano w pierwszym roku po wejściu Polski do Unii Europejskiej. PRAWDA
Liczba emigrujących czasowo do krajów Unii Europejskiej podwoiła się w dwóch pierwszych latach po wejściu Polski do strefy Schengen. FAŁSZ

ZADANIE 5
Do podanych formuł sprawiedliwości rozdzielczej dobierz informacje.

Formuła sprawiedliwości:
A. każdemu to samo
B. każdemu według jego potrzeb
C. każdemu według jego zasług
D. każdemu według jego dzieł

Informacje:
1. Zasada premiuje w większym stopniu intencje i poświęcenie, a w mniejszym rezultaty pracy.
2. Zasada zakłada istnienie systemu różnych przywilejów dla poszczególnych grup.
3. Zasada zakłada zróżnicowanie społeczeństwa według kryterium efektywności pracy.
4. Zasada uwzględnia trudną sytuację życiową, zdarzenia losowe lub niezdolność do pracy.
5. Zasada działa demobilizująco i często jest źródłem postaw roszczeniowych.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ: A - 5, B - 4, C - 1, D - 3

ZADANIE 6
Na podstawie fragmentu Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Tu zobacz fragment konstytucji

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. Wypisz trzy punkty art. 144 ust. 3 Konstytucji RP, którymi oznaczono kompetencje Prezydenta RP
związane z procesem legislacyjnym: 4, 6, 7, 9
związane z funkcjonowaniem rządu: 11, 12, 14, 15
związane z wymiarem sprawiedliwości: 17, 18, 20

B. Podaj pojęcie, którym określa się wyłączne kompetencje danego organu władzy.
Prerogatywa

C. Podaj nazwę procedury zawartej w art. 144 ust. 2 Konstytucji RP.
Kontrasygnata

ZADANIE 7
Na podstawie fotografii i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

A. Podaj imiona i nazwiska Prezydentów RP, przedstawionych na zamieszczonych fotografiach.

a.b.c.d.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A- Lech Kaczyński
B- Aleksander Kwaśniewski
C- Bronisław Komorowski
D- Lech Wałęsa

B. Wpisz literę, którą oznaczono osobę pełniącą ten urząd przez dwie kadencje: B

C. Określ kolejność, w jakiej osoby sprawowały ten urząd: D - B - A - C

ZADANIE 8
Do podanych koncepcji genezy państwa dobierz ich autorów lub przedstawicieli.

Nazwa koncepcji genezy państwa
A. teoria podboju i przemocy
B. teoria teistyczna
C. teoria umowy społecznej
D. teoria walki klas

Autor / Przedstawiciel:
1. Fryderyk Engels
2. Ludwik Gumplowicz
3. Georg Jellinek
4. John Locke
5. św. Augustyn

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ: A - 2, B - 5, C - 4, D - 1

ZADANIE 9
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Tu zobacz źródło

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. Wypisz - wymienione w tekście - przyczyny braku szacunku wyborców dla polityków.
1) wyobcowanie
2) podatność na korupcję

B. Wyjaśnij, na czym polega zasada selekcji negatywnej podczas wyborów.
Nastawienie na odrzucenie tych, których uważamy za wrogów politycznych bez względu na ich wiedzę, umiejętności oraz przydatność.

C. Oceń wpływ zachowań wyborczych Polaków na kształt demokracji. Uzasadnij ocenę.
ocena: negatywna
uzasadnienie: niska frekwencja wyborcza, nieświadome wybory, nieznajomość kandydatów, Negatywna selekcja

D. Podaj nazwę zbiorowości, której cechami są: podmiotowość jednostki, ograniczenie roli państwa, rozwój samorządności i przedstawicielski system sprawowania władzy.
- społeczeństwo obywatelskie

ZADANIE 10
Na podstawie rysunku i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. Podaj nazwisko autora zdania zamieszczonego nad rysunkiem.
Winston Churchill

B. Podaj nazwę okresu w stosunkach międzynarodowych, wynikającą z tego podziału Europy.
zimna wojna

C. Wskaż wydarzenie z 1989 roku, którego symbolika oznaczała zakończenie tego okresu.
zburzenie muru berlińskiego

D. Sformułuj dwa argumenty, wskazujące na sprzeczność między pojęciem bezpieczeństwo ojczyzny a grafiką rysunku.
bezpieczeństwo ojczyzny zależy od sytuacji międzynarodowej, a nie od wielkości zbrojeń i zabezpieczenia granic bezpieczeństwo ojczyzny zależy od pokoju na świecie, współpracy z innymi krajami i organizacjami międzynarodowymi

ZADANIE 11
A. Podkreśl odpowiedź, wskazującą przybliżoną liczbę powiatów w Polsce.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. 70
B. 170
C. 270
D. 370

B. Podaj - istniejące w Polsce - dwa typy powiatów.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
grodzkie i ziemskie

ZADANIE 12
Podaj nazwę zasady ustrojowej zawartej w art. 11. i art. 12. Konstytucji RP.

Art. 11.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.
2. (…)

Art. 12.
Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
Zasada pluralizmu politycznego

ZADANIE 13
Rozstrzygnij, które zdania zawierają informacje są prawdziwe, a które fałszywe.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
Liberalizm w gospodarce przejawia się znoszeniem wszelkich regulacji rynku. PRAWDA
Komunizm w gospodarce zakłada istnienie wyłącznie państwowej własność środków produkcji. PRAWDA
Konserwatyzm w gospodarce oznacza wspieranie spółdzielczości oraz związków zawodowych. FAŁSZ

ZADANIE 14
Spośród podanych zdań wybierz cztery, zawierające wyłącznie fakty.

1. W Sejmie rozpoczyna się debata nad obywatelskim projektem ustawy repatriacyjnej.
2. Projekt nowej ustawy wraz z 250 tys. podpisów został złożony we wrześniu 2010 r.
3. Ta, która obowiązuje od 10 lat, uniemożliwiała powrót do kraju większości rodaków.
4. Obecna ustawa jest zupełnie nieskuteczna.
5. Przez 10 lat z tej ustawy skorzystało zaledwie 200 osób.
6. Na powrót do Polski czeka 2,5 tys. rodaków, szczególnie z terenów dawnego ZSRR.
7. Według projektu nowej ustawy mieszkania repatriantom przyznawać będzie MSW.
8. Jakub Płażyński podkreśla, że ustawa w niewielkim stopniu obciąży budżet państwa.
/Na podstawie: Maciej Marosz, Trudny powrót do ojczyzny, Gazeta Polska , nr 8/2012/

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
Fakty: 1, 2, 6, 7

ZADANIE 15
Do podanych organów władzy sądowniczej dobierz odpowiadające im kompetencje.

Organ władzy sądowniczej
A. Naczelny Sąd Administracyjny
B. Sąd Najwyższy
C. Trybunał Konstytucyjny
D. Trybunał Stanu

Kompetencje
1. zwracanie się do instytucji o podjęcie działań w razie stwierdzenia naruszenia praw i wolności człowieka
2. egzekwowanie odpowiedzialności osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie
3. kontrolowanie zgodności norm prawnych niższego rzędu z ustawą zasadniczą
4. nadzorowanie działalności sądów powszechnych i wojskowych w zakresie rozpoznawania i orzekania
5. orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ: A - 5, B - 4, C - 3, D - 2

ZADANIE 16
Wymień dwa rodzaje prawa, wyróżniane ze względu na pochodzenie norm.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
prawo naturalne i prawo pozytywne

ZADANIE 17
Rozstrzygnij, które zdania zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
Prawa człowieka przysługujące danej osobie zależą od posiadanego przez nią obywatelstwa. FAŁSZ
Obowiązki obywatelskie zapisane w konstytucji są formą ograniczenia praw człowieka. FAŁSZ
Każda osoba pełnoletnia może pisemnie zrzec się wszystkich lub części przynależnych jej praw człowieka. FAŁSZ

ZADANIE 18
Wyjaśnij, na czym polega zasada dwuinstancyjności w sądownictwie.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
Prawo przysługujące każdej ze stron procesu sądowego, na podstawie którego może się ona odwołać od wyroku czy postanowienia sądu do sądu wyższej instancji, jeśli uzna, że jest on krzywdzący.

ZADANIE 19
Na podstawie poniższych przepisów prawa i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Art. 7.
§ 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem.
§ 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.
§ 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. Podaj nazwę ustawy, w której zamieszczono te przepisy.
Kodeks karny

B. Wskaż kategorię przestępstwa zagrożonego wyższymi karami.
zbrodnia

C. Określ górną granicę kary pozbawienia wolności w razie popełnienia występku.
3 lata

D. Podaj nazwę czynu zabronionego, zagrożonego karami niższymi od zapisanych w § 3.
wykroczenie

ZADANIE 20
Na podstawie danych wypełnij fragment formularza P - pozwu.

Pracodawca: URT Sp. z o.o., ul. Murckowska 211, 40-165 Bytom
Pracownik: Jan Nowak, ul. Będzińska 34F/55, 41-234 Chorzów
Dotyczy: zaniżania o 340 złotych kwoty miesięcznego wynagrodzenia w okresie I - V 2012 r.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
1. 1700 zł (tysiąc siedemset zł)
2. Sąd Rejonowy w Bytomiu- Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
3. Jan Nowak ul. Będzińska 34 F/55 41-234 Chorzów
4. URT Sp. z o. o. ul. Murckowska 211 40- 165 Bytom

ZADANIE 21
Do podanych definicji dobierz pojęcia.

Definicja
A. Cele i wartości ważne dla państwa w danym momencie historycznym.
B. Działania organów państwa w stosunku do państw i organizacji międzynarodowych.
C. Wzajemne oddziaływania państw, organizacji międzynarodowych i innych podmiotów.
D. Układ sił politycznych i gospodarczych w skali globalnej.

Pojęcie
1. ład międzynarodowy
2. polityka zagraniczna
3. racja stanu
4. stosunki międzynarodowe
5. system bezpieczeństwa

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ: A - 3, B - 2, C - 4, D - 1

ZADANIE 22
Uzupełnij zdania dotyczące Watykanu.

Papież nie tylko stoi na czele Kościoła katolickiego, lecz jest także (A) ………, gdyż podlega mu administracja na obszarze tego państwa-miasta. Stolica Apostolska zawiera z innymi państwami (B) ………, czyli umowy regulujące wzajemne stosunki.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
(A) głową państwa, (B) konkordaty

ZADANIE 23
Określ, jakiego problemu współczesnego świata dotyczy rysunek.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
Podział świata na biedne Południe i bogatą Północ, między którymi występują znaczne dysproporcje rozwojowe.

ZADANIE 24
Rozstrzygnij, które zdania zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. Polska wspiera dążenia Białorusi do członkostwa w Radzie Europy. FAŁSZ
B. Polska przeprowadza kontrole na granicach z niektórymi państwami. PRAWDA
C. Polska wstąpiła do NATO i Unii Europejskiej w tym samym roku. FAŁSZ

ZADANIE 25
Podaj dwie różnice między Radą Europejską a Radą Unii Europejskiej.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
1) w skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw i rządów, a w skład Rady Unii Europejskiej wchodzą ministrowie spraw zagranicznych lub ministrowie innych resortów państw członkowskich
2) Funkcje - Rada Europejska - określa główne kierunki polityki UE, natomiast Rada Unii Europejskiej jest głównym organem prawodawczym UE.

ZADANIE 26
Na podstawie mapy i własnej wiedzy uzupełnij tabelę. Wpisz litery, którymi oznaczono wymienione państwa oraz znak X potwierdzający przynależność tych państw do NATO, Unii Europejskiej i strefy euro.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:

ZADANIE 27
Na podstawie wykresu wykonaj polecenia.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. Podaj rok badania, w którym wystąpiła najmniejsza różnica między odsetkami kobiet w dwóch najliczniejszych kategoriach.
2000 rok

B. Sformułuj ogólny wniosek, uwzględniający zmiany w populacji kobiet, które urodziły dzieci w latach 1990-2008.
Wzrost liczby kobiet rodzących dzieci w wieku 25- 34 lata- coraz starsze kobiety decydowały się na urodzenie dziecka.

ZADANIE 28
Na podstawie danych z tabeli podaj, w której kategorii wiekowej jest prognozowany największy spadek liczby dzieci.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
0- 2 lata

ZADANIE 29
Na podstawie tekstu wykonaj polecenia.

Tu zobacz tekst

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ:
A. Wymień dwa czynniki, które mają wpływ na zróżnicowanie popytu w państwach.
liczba mieszkańców
dochody obywateli
B. Podaj wielkość różnicy między aktualnym i przewidywanym na rok 2030 w Polsce odsetkiem ludności w wieku poprodukcyjnym.
9 punktów procentowych

ZADANIE 30
Przedstaw cztery negatywne następstwa spadku dzietności w Polsce. Podaj i uzasadnij propozycje działań, które mogą wpłynąć na zapobieżenie temu zjawisku lub ograniczenie jego skutków. Uwzględnij materiały źródłowe, zamieszczone w arkuszu.

PRZYKŁADOWA ODPOWIEDŹ CZYLI NA CO UCZEŃ POWINIEN ZWRÓCIĆ UWAGĘ, PISZĄC WYPRACOWANIE:
negatywne następstwa spadku dzietności w Polsce:
na przykład:
- w połączeniu z procesem starzenia się społeczeństwa obniżenie zamożności obywateli, ponieważ mniejsza liczba pracujących utrzymuje większą liczbę niepracujących
- zmniejszenie produkcji, spadek potencjału gospodarczego ze względu na brak środków na inwestycje w badania i rozwój
- zagrożenie dla systemu emerytalnego
- wzrost wydatków państwa na opiekę zdrowotną i świadczenia emerytalne
- gospodarka zorientowana na konsumpcję starszych pokoleń
propozycje działań:
- w miejsce tzw. becikowego opracowanie i wdrożenie długofalowej polityki pronatalistycznej, w taki sposób, aby młodzi ludzie mieli zagwarantowane niezbędne warunki materialne, instytucjonalne i społeczne, co zachęci ich do posiadania dzieci: na przykład:
- wydłużenie urlopów macierzyńskich
- płatne urlopy wychowawcze
- zwiększenie możliwości pracy w domu dla matek z małymi dziećmi
- zachęty ze strony państwa do powrotu do pracy przez matki - urlopy podatkowe dla pracodawców
- obniżenie opłat za żłobki i przedszkola i zniesienie ich dla rodzin z minimum trojgiem dzieci

NAJNOWSZE INFORMACJE Z POZNANIA I WIELKOPOLSKI: GLOSWIELKOPOLSKI.PL