Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

ZUS. Kto może być zatrudniony jako niania i na jakich warunkach? Czy bycie "legalną" nianią się opłaca i dlaczego?

Milena Kochanowska
Milena Kochanowska
Legalną nianią może zostać też babcia opiekująca się wnukami
Legalną nianią może zostać też babcia opiekująca się wnukami
Kto może być nianią? Co to jest umowa uaktywniająca? Jakim ubezpieczeniom społecznym musi podlegać niania i kiedy? Kto finansuje składki na ubezpieczenie niani? Kto płaci podatek - rodzic, czy niania?

Nianie opiekujące się dziećmi, które jeszcze nie skończyły trzech lat trzech mogą spokojniej myśleć o swojej emeryturze, niż pozostałe opiekunki
Od 1 października 2011 r. państwo płaci składki na ubezpieczenia społeczne za nianie, które dostają pensję nieprzekraczającą minimalnego wynagrodzenia i które zawarły z rodzicem niespełna trzyletniego dziecka tak zwaną umowę uaktywniającą.

1. Kto może być nianią
Nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy uaktywniającej. Nie może być nią jeden z rodziców, nawet jeśli sam wychowuje dziecko, ale może być nią inny członek rodziny, na przykład babcia.

2. Rodzic płatnikiem składek
Płatnikiem składek jest jeden z rodziców dziecka lub opiekun prawny oraz inne osoby, którym sąd powierzył sprawowanie opieki nad dzieckiem.


3. Umowa uaktywniająca

Umową uaktywniającą jest umowa o świadczenie usług - do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia - na podstawie której niania sprawuje opiekę nad dziećmi. Umowa ta jest zawierana w formie pisemnej między nianią, a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko. Dokument powinien zawierać: strony umowy, cel i przedmiot, czas i miejsce sprawowania opieki, liczbę dzieci powierzonych opiece, obowiązki niani, wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty, czas, na jaki umowa została zawarta, warunki i sposób zmiany lub rozwiązania umowy.

4. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym
Nianie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu, o ile nie są z jakiegoś powodu wyłączone z tego obowiązku.

5. Gdy niania wykonuje też inną pracę

Umowa uaktywniająca i umowa o pracę
Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę i jednocześnie pracująca jako niania na umowę uaktywniającą, zawartą z innym pracodawcą, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia. Natomiast z racji bycia nianią ubezpieczenia emerytalne i rentowe mają charakter dobrowolny, jeżeli ze stosunku pracy osiąga co najmniej tyle, ile wynosi minimalne wynagrodzenie za pracę. Jeżeli więc wynagrodzenie z umowy o pracę jest niższe od minimalnego, osoba taka podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z tytułu umowy uaktywniającej.

Umowa uaktywniająca i działalność gospodarcza
Niania, która jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu działalności gospodarczej. Gdy jednak podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia jako niania jest wyższa niż z prowadzenia działalności, składki płaci się od tytułu, który powstał wcześniej.

Umowa uaktywniająca i prawo do emerytury lub renty
Opiekunka, która ma jednocześnie ustalone prawo do emerytury lub renty podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, o ile równocześnie nie jest zatrudniona jeszcze w innym miejscu.

Umowa uaktywniająca z uczniem lub studentem
Uczniowie gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, ponadpodstawowych oraz studenci do ukończenia 26 lat, opiekujący się dziećmi nie starszymi niż trzyletnie, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla nich dobrowolne.

Umowa uaktywniająca i zasiłek macierzyński
Osoby pobierające zasiłek macierzyński, które jednocześnie pracują jako nianie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu umowy uaktywniającej.

Umowa uaktywniająca i urlop wychowawczy
Osoby, które są na urlopie wychowawczym i jednocześnie wykonują pracę niani, obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy, natomiast nie podlegają tym ubezpieczeniom z powodu urlopu wychowawczego.

6. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe
Żeby niania w czasie choroby dostawała zasiłek chorobowy, może zostać objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Składkę na to ubezpieczenie finansuje w całości sama, ale pieniądze wpłaca do ZUS-u rodzic ją zatrudniający.

7. Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Gdy niania nie musi płacić na ubezpieczenia społeczne, może na swój wniosek zostać zgłoszona do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W takim przypadku obowiązkowe będzie także ubezpieczenie wypadkowe. Osoby, które przystępują do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu ani obowiązkowo ani dobrowolnie.

8. Wysokość składek
na ubezpieczenie emerytalne - 19,52 proc. podstawy wymiaru,
na ubezpieczenia rentowe - 8 proc. podstawy wymiaru,
na ubezpieczenie chorobowe - 2,45 proc. podstawy wymiaru,
na ubezpieczenie wypadkowe - 1,67 proc. w przypadku płatników składek zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych (obowiązuje do 31 marca 2012 r.).


9. Kto finansuje składki na ubezpieczenia

Składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe i wypadkowe) oraz na ubezpieczenie zdrowotne za nianię, która zarabia nie więcej niż wynosi minimalne wynagrodzenie, czyli obecnie 1386 zł, pokryje ZUS z budżetu państwa. Rodzice pokryją koszt składek w przypadku, gdy pensja niani przekroczy minimalne wynagrodzenie. Zapłacą jednak składki tylko od kwoty, o którą pensja przekracza to wynagrodzenie.
ZUS płaci składki jeśli spełnione są łącznie następujące warunki: niania została zgłoszona przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego; rodzice albo rodzic wychowujący dziecko są zatrudnieni lub świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej lub prowadzą działalność gospodarczą; dziecko nie chodzi do żłobka, klubu dziecięcego oraz nie zostało objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.

10. Ubezpieczenie zdrowotne
Nianie podlegające ubezpieczeniom społecznym, podlegają również obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Składka jest dla wszystkich ubezpieczonych jednakowa i wynosi 9 procent podstawy wymiaru składek, miesięcznie.

11. Zgłoszenie do ubezpieczeń
Niania powinna zostać zgłoszona do ubezpieczeń w ciągu 7 dni. Jeden z rodziców zgłasza w ZUS-ie, na formularzu ZUS ZFA, siebie jako płatnika składek, a na formularzu ZUS ZUA nianię jako ubezpieczoną - jeżeli będzie podlegała ona ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Jeśli natomiast niania podlega już ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu (np. pracuje już w innym miejscu lub prowadzi działalność gospodarczą) musimy ją zgłosić jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA.

12. Rozliczanie składek za nianię
Żeby rozliczyć składki za nianię, rodzic składa dokumenty rozliczeniowe ZUS DRA (deklaracja rozliczeniowa) i ZUS RCA (imienny raport miesięczny składkowy) do 15 dnia następnego miesiąca za miesiąc miniony. Jeżeli pensja niani nie przekracza minimalnego wynagrodzenia, dokumenty złoży tylko raz. W kolejnych miesiącach ZUS sam wygeneruje dokumentację rozliczeniową. Ponowne złożenie dokumentów wymagane jest wtedy, gdy niania za dany miesiąc np. pobierała zasiłek chorobowy. Gdy pensja opiekunki jest wyższa niż minimalne wynagrodzenie, dokumenty rozliczeniowe trzeba składać w ZUS-ie co miesiąc. Będą to dwa druki RCA: jeden z rozliczeniem składek od podstawy nieprzekraczającej minimalnego wynagrodzenia, drugi - od kwoty, która stanowi nadwyżkę ponad minimalne wynagrodzenie. Od marca tego roku rodzice mogą składać dokumenty korzystając z elektronicznego, internetowego systemu rozliczeń za pośrednictwem programu e-płatnik lub jak do tej pory w formie papierowej.

13. Wyrejestrowanie z ubezpieczeń
Rodzic musi wyrejestrować nianię z ubezpieczeń, na druku ZUS ZWUA, w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy. Jako datę wyrejestrowania należy podać następny dzień po dniu rozwiązania lub wygaśnięcia umowy zawartej z nianią.


14. Niania płaci podatek

Mimo, że umowa niani stanowi umowę zlecenie w myśl przepisów kodeksu cywilnego, w rozumieniu przepisów podatkowych niania nie uzyskuje dochodu z tytułu wykonywania umowy zlecenia lecz z tzw. innych przychodów. Rozliczając dochód z tytułu opieki nad dzieckiem ma prawo zastosować ryczałtowe koszty stanowiące 20 proc. uzyskanego przychodu - w tym przypadku postępuje tak jak osoby uzyskujące dochody podatkowe z umów zleceń. Na tym jednak podobieństwa się kończą. Nie musi ona płacić w trakcie roku zaliczki od każdej wypłaty, może jednak wpłacać zaliczki dobrowolnie naliczając 18 proc. podatku od uzyskanego dochodu (80 proc. przychodu) i wpłacając te kwoty do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dostała wypłatę. Jeśli jednak niania zdecyduje się na dobrowolne płacenie zaliczek, to po pierwszej wpłacie do urzędu skarbowego będzie musiała dokonywać wpłat do końca roku kalendarzowego. Nie płaci się tylko zaliczki za wypłatę grudniową, bo zostanie ona rozliczona w zeznaniu rocznym. Dobrowolne płacenie zaliczek pozwoli uniknąć dużej dopłaty z tytułu zeznania rocznego, w którym dochody te będą ujęte w pozycji "inne przychody". Gdyby niania miała duże dochody z innych źródeł, może naliczać zaliczki ze stawką 32 proc., a nie 18.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Co włożyć, a czego unikać w koszyku wielkanocnym?

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na gloswielkopolski.pl Głos Wielkopolski