Matura 2015. Język polski, egzamin ustny. Co może być na egzaminie? [WIDEO]

Matura 2015. Język polski, egzamin ustny
Prezentację maturalną krytykowali wszyscy. Nauczyciele zdawali sobie sprawę z tego, że część uczniów nie robiła tej prezentacji samodzielnie. Najczęściej brali je z internetu, gdzie można było ściągnąć gotową prezentację lub zlecić jej zrobienie. Nie były drogie, a handel nimi kwitł z roku na rok.

Choć był to - z pozoru - najłatwiejszy obowiązkowy egzamin, to przysparzał problemów. Zwłaszcza, gdy maturzysta nie potrafił odpowiedzieć na żadne pytanie, dotyczące jego prezentacji. Bo choć zdobył ją łatwo, nie zawsze wiedział o czym ona jest.

I tak ustna matura z języka polskiego zatoczyła koło. Wprowadzona bodajże w 2010 roku prezentacja maturalna straciła swoją wartość i od tego roku szkolnego przypomina starą maturę z polskiego, w nieco zmienionej formule.

Egzamin trwa około 30 minut. Uczeń wylosuje zestaw pytań - podobnie jak podczas starego egzaminu dojrzałości (zdawanego do 2005 roku) - na które będzie odpowiadał przed komisją.

Maturzysta losuje zadanie egzaminacyjne zawierające tekst kultury (literacki, ikoniczny, popularnonaukowy z zakresu wiedzy o języku) oraz odnoszące się do niego polecenie i ma nie więcej niż 15 minut na przygotowanie wypowiedzi. Następnie przez około 10 minut odpowiada na pytanie, zadane w poleceniu.

Uwaga! Podczas rozmowy, członkowie komisji nie mogą odwoływać się do faktów lub lektur nieprzywołanych w tej wypowiedzi. W trakcie rozmowy, która trwa około 5 minut, członkowie zespołu mogą prosić o dodatkowe wyjaśnienia, zachęcać do pogłębienia wybranych aspektów wypowiedzi.

Sprawdź na następnej stronie przykładowe zadania.

ZADANIE 1
Jakie refleksje o współczesnej cywilizacji wyrażają twórcy w swoich dziełach? Odpowiedz na podstawie interpretacji podanego tekstu kultury oraz wybranych tekstów literackich.

Plan wypowiedzi
Zagajenie: Magdalena Abakanowicz jest autorką dzieła Tłum. Jest to przykład nowoczesnej rzeźby.
Opis dzieła: Fotografia przedstawia rzeźbę składającą się z kilkunastu postaci stojących na jezdni. Są podobnego wzrostu, stoją w podobnych pozach, trudno jednoznacznie wskazać ich płeć. Postaci pozbawione są głów.
Główny problem: Dlaczego rzeźby nie mają głów?
Rozwinięcie: Brak głowy oznacza pozbawienie indywidualizmu, cech dystynktywnych człowieka, ujednolicenie. Kilkanaście postaci bez głów symbolizuje tytułowy tłum, w którym nikt nie jest indywiduum, każdy jest częścią masy ludzkiej.
Przykłady z literatury: Tego rodzaju ujednolicenie jest niebezpieczne dla cywilizacji. Np. Witkacy w "Szewcach" przewidział zagrożenie dla niej w kolektywnym podejmowaniu decyzji. Jego zdaniem kres indywidualizmu zakładały systemy totalitarne XX wieku:nazizm i komunizm. Nazizm wytworzył obozy zagłady, które stały się symbolem klęski człowieczeństwa. Twórcy literatury podejmujący ten problem to, m.in.: Zofia Nałkowska, Tadeusz Borowski, Imre Kertes. Komunizm zaś wytworzył łagry, które były gigantycznymi obozami niewolniczej pracy. Tam dokonywało się odczłowieczenie. Twórcy, którzy podejmowali tę kwestię w literaturze, to m.in.: Gustaw Herling-Grudziński, Beata Obertyńska, Aleksander Sołżenicyn.
Wniosek: Artyści XX wieku pokazują w swoich dziełach zagrożenia cywilizacji ludzkiej. Zakwestionowanie praw jednostki, pozbawianie jej prawa do indywidualizmu prowadzą do wynaturzeń i zbrodni przeciwko ludzkości.

ZADANIE 2
W jaki sposób Internet wpływa na formy i sposoby komunikowania się ludzi między sobą? Uzasadnij swoje stanowisko, odwołując się do przytoczonego tekstu Jana Grzeni, do modelu aktu komunikacji językowej i do wybranego tekstu kultury.

Gatunkiem, który w ostatnich czasach skupia uwagę i użytkowników, i zajmujących się Internetem specjalistów z różnych dziedzin, jest blog. Ten typowo internetowy gatunek ma wzorzec w pamiętniku i dzienniku, a jego nazwa pochodzi od angielskiego weblog, co można tłumaczyć jako „rejestr sieciowy” lub „dziennik sieciowy”.
Podobieństwa blogu do dziennika są znaczne, blogi mają np. budowę fragmentaryczną i hybrydyczną, jednak równie istotne są różnice. Przede wszystkim dzienniki sieciowe są publikacjami, tekstami przeznaczonymi w związku z tym do rozpowszechniania i do lektury. Co więcej: autorzy blogów godzą się na komentowanie swoich tekstów – formularz umożliwiający dodanie komentarza pojawia się po kliknięciu na odpowiednie hiperłącze. Interakcja jest więc wpisana w strukturę gatunku.
Charakterystyczną właściwością blogów (która ujawnia się też np. w pogawędkach internetowych, a w mniejszym stopniu w grupach i forach dyskusyjnych) jest anonimowość użytkowników. Nie stanowi ona wprawdzie formalnego wymogu, lecz ogromna większość autorów blogów występuje pod pseudonimami (nickami); zresztą jeśli nawet pseudonim ma formę imienia i nazwiska, wcale nie musi być autentyczny. Gatunek ten znakomicie pokazuje, jak dalece i jak szybko mogą przekształcać się gatunki tradycyjne pod wpływem nowego medium.
Jan Grzenia, Komunikacja językowa w Internecie, Warszawa 2006.

Plan wypowiedzi

WPROWADZENIE I OKREŚLENIE PROBLEMU
Powstanie sieci komputerowych (lata 70. XX w.) i ekspansja technologii informacyjnych zmieniły życie człowieka w wielu obszarach. Szczególne, wręcz rewolucyjne zmiany dokonały się w sposobach komunikowania się ludzi między sobą. Nie byłoby to możliwe bez nowego medium – Internetu. Uważam, że Internet zmienił w istotnym stopniu tradycyjny model komunikacji językowej, powołał do życia nowe formy i sposoby komunikowania się.

ROZWINIĘCIE WYPOWIEDZI
1. Prezentacja modelu komunikacji językowej (nadawca, odbiorca, kod, komunikat, kontekst, kanał) w odniesieniu do tradycyjnej komunikacji. Postawienie pytania: co w tym modelu zmienia Internet?
a) Cechy interakcji: anonimowość, o której pisze Grzenia; spontaniczność – wypowiedzi pisane sprawiają wrażenie jakby były mówione; otwartość – każdy może w dowolnym momencie włączyć się do internetowej rozmowy, na dowolny temat; dialogowość - formy monologowe, np. blog, dopuszczają komentarze (odwołanie do tekstu Grzeni).
b) Cechy tekstu: multimedialność (wiele kodów w jednym przekazie) i hipertekstowość (nielinearność, hiperłącza, struktura dynamiczna).
c) Nowe gatunki: Grzenia wymienia blog, pogawędkę internetową i forum dyskusyjne; poza tym jeszcze np. e-mail, strona WWW. Gatunki te wywodzą się z form tradycyjnych, ale w komunikacji elektronicznej zmieniają się w sposób zasadniczy, co pokazuje Grzenia na przykładzie blogu [krótkie omówienie blogów różnego typu: bloga literackiego – np. „Krytycznym okiem”, bloga kulinarnego – np. „Kwestia Smaku”, bloga Krystyny Jandy, blogów maturzystów].
d) Zmiany w języku: dominacja potoczności (kolokwialność), wulgaryzacja, brak dbałości o poprawność.
2. Jakie są moje doświadczenia w komunikowaniu się poprzez Internet?
a) Nawiązywanie kontaktów z ciekawymi ludźmi na forach dyskusyjnych.
b) Ciągły kontakt z grupą najbliższych przyjaciół bez wychodzenia z domu.

WNIOSKI KOŃCOWE
Obecnie proces komunikowania się ludzi ze sobą wygląda odmiennie niż sprzed ery elektronicznej, sprzed epoki Internetu. Człowiek dzisiaj może być, jeśli tylko chce, w ciągłym kontakcie z ludźmi oddalonymi od niego nawet tysiące kilometrów, spełniać się w grupach dyskusyjnych, tworzyć strony WWW o dowolnej tematyce, zaistnieć, być obywatelem świata. Może realizować swoje marzenia: publikować wiersze, fotoreportaże, emitować własne filmy.

ZADANIE 3
W jaki sposób w utworach literackich bywają przedstawiani intelektualiści? Omów zagadnienie, odwołując się do załączonej bajki Ignacego Krasickiego oraz do innych utworów literackich.

Ignacy Krasicki
FILOZOF

Po stryju filozofie*
wziął jeden spuściznę,
Nie gotowiznę,
Tam, gdzie duch buja nad ciało,
Takich sprzętów bywa mało,
Ale były na szafach, w szafach słojków szyki,
Alembiki*,
Papierów stósy*,
Globusy
I na stoliku
Szkiełek bez liku,
A w końcu ławy
Worek dziurawy.
Wziął jedno szkiełko, patrzy, aż wór okazały.
Wziął drugie, a woreczek nikczemny*
i mały.
Westchnął zatem nieborak i rzekł: Wiem, dlaczego
Były pustki w dziurawym worku stryja mego:
Gdyby był okiem, nie szkłem, na rzeczy poglądał,
I on by użył, i ja znalazłbym, com żądał.

Ignacy Krasicki, Bajki, oprac. Z. Goliński, Kraków 1975.

* Filozof – chodzi tu o uczonego w ogóle; opisana w bajce pracownia należała, jak można sądzić z wyposażenia, do alchemika, astronoma lub przyrodnika.
* Alembik – naczynie do destylacji płynów.
* Stósy – stosy.
* Nikczemny – tu: nędzny, mizerny.

1. WSTĘP
Intelektualista to człowiek o dużej wiedzy i wybitnych zdolnościach umysłowych, twórczo myślący, kierujący się w postępowaniu rozumem, przedkładający racjonalizm nad inne sposoby poznawania rzeczywistości; to także – autorytet intelektualny w społeczeństwie.

2. TEZA
Intelektualista w utworach literackich wieku XVIII i XIX bywa przedstawiany w różnoraki sposób, z jednej strony – ironiczny, jako osoba wyalienowana, ślepo zapatrzona w naukę jako jedyne narzędzie poznania rzeczywistości, z drugiej – z podziwem dla jego wiedzy i braku przywiązania do dóbr materialnych oraz dystansu do spraw dotyczących codziennego życia. Oświeceniowy i pozytywistyczny kult nauki i wiedzy nie pozwalał na ironiczne traktowanie uczonych, w romantyzmie zaś odnaleźć można wizerunki krytyczne.

3. WYWÓD
Przedstawiony w pośmiertnej charakterystyce filozof Krasickiego to typ całkowicie pochłonięty pracą naukową, niezaprzątający sobie głowy sprawami materialnymi (w tym także spadkiem dla rodziny). Pokazuje to jego stan posiadania: słoiki, naczynia do doświadczeń, szkiełka, globusy, papiery, ława, dziurawy worek, bezużyteczne dla jego materialistycznie nastawionego spadkobiercy.

• W bajce Filozof szkiełko jest symbolem idealistycznego oddanie się nauce, a oko – trzeźwego patrzenie na życie z jego doraźnymi potrzebami. Spadkobierca nie jest w stanie docenić atrybutów naukowości – używa oka i widzi, że wszystko to, co zostało po stryju, nie przekłada się wprost na pieniądze, większość z tych przedmiotów można wyrzucić na śmietnik.
• Krasicki w przewrotny sposób drwi w utworze nie z uczonego, ale z jego pazernego bratanka, który naukę ma za nic. Tak poeta propaguje oświeceniowy kult nauki i empirii jako wartości nadrzędnej.
• Podobne wizerunki naukowców można odnaleźć w dziełach epoki pozytywizmu. Na przykład Geist z "Lalki" Bolesława Prusa to typ uczonego, który jest oddany swojej naukowej idei aż do wyniszczenia materialnego. Prus pokazuje swego bohatera z powagą, ale i jako ostrzeżenie, że całkowite podporządkowanie wszystkich spraw nauce może skutkować poważnym niebezpieczeństwem – nawet dla życia.
• Adam Mickiewicz w balladzie Romantyczność także odnosi się do atrybutu nauk empirycznych, czyli „szkiełka”. Dla niego jednak naukowiec, nazwany w tym utworze Starcem, nie jest w stanie zobaczyć elementów metafizycznych rzeczywistości – dziewczyny rozmawiającej z duchem jej nieżyjącego chłopca. Narrator w balladzie Mickiewicza opowiada się po stronie prostego ludu, który nie zna nauki, ale rozumie rzeczywistość głębiej niż Starzec. To spojrzenie typowe dla epoki romantyzmu.

4. PODSUMOWANIE
Krasicki i Prus bardzo podobnie prezentują w swoich utworach postacie uczonych – jako osoby żyjące w zagraconych, pełnych tajemniczych akcesoriów pracowniach. Ich bohaterowie – intelektualiści są zupełnie oddani swoim pasjom. Mickiewicz zaś kreśli inny, krytyczny obraz naukowca, kontestując wartość poznania empirycznego jako najskuteczniejszej metody dochodzenia do prawdy.