Dzień Edukacji Narodowej: Polscy nauczyciele w ogonie Europy

- W szkole zarabiam netto dokładnie 1003 zł, z czego prawie 400 zł wydaję na paliwo - wylicza Iwona Brzeźniak, polonistka i nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej. - Czasem czekam w szkole trzy godziny, by poprowadzić korepetycje. Zarabiam dzięki temu dodatkowe 30 zł, a nie opłaca mi się jechać do domu 20 kilometrów i wracać do szkoły.

Z raportu Eurydice, przygotowanego dla Komisji Europejskiej, wynika, że zarobki europejskich nauczycieli są coraz wyższe. Jednak nie w Polsce. Nasz kraj jest pod tym względem w ogonie Europy. Nauczyciele żądają zmian i zapowiadają zaostrzenie protestu.

Polska wciąż w ogonie
Jak wynika z raportu Eurydice, w latach 2013-2014 wzrosła pensja nauczycieli z 16 krajów Europy (m.in. Belgii, Danii, Niemiec, Francji, Austrii, Finlandii, Norwegii i Węgier). Podwyżki objęły pedagogów pracujących w różnych typach szkół - podstawówkach, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych. W wielu krajach zmniejszyła się jednak realna wartość pieniądza. Oznacza to, że choć nauczyciele zarabiają więcej, mniej mogą za otrzymane wynagrodzenie kupić.

- W czasie gdy Unia Europejska wychodzi z kryzysu gospodarczego, państwa członkowskie powinny uważnie zastanowić się nad rolą wynagrodzenia i warunków pracy nauczycieli - skomentowała tę informację Androulla Vassiliou, europejska komisarz ds. edukacji, kultury, wielojęzyczności i młodzieży. - Podnoszenie świadomości na temat zawodu nauczyciela jest niezbędne, aby stworzyć silne kadry, które będą dysponować umiejętnościami niezbędnymi w XXI w.

W Polsce jest pod tym względem jeszcze gorzej niż w pozostałych krajach Europy, bo nasi nauczyciele o podwyżce na razie tylko marzą.

- Pensje nauczycieli są zamrożone już od kilku lat (od 2012 r. przyp. red.) - tłumaczy Jacek Leśny, wiceprezes poznańskiego oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego. - Na tle innych europejskich krajów wygląda to bardzo źle. Nasi uczniowie osiągają dobre, a nawet bardzo dobre wyniki. Niestety, nie docenia się pracy nauczycieli, którzy odpowiadają za kształcenie młodych ludzi.

Jak tłumaczy wiceprezes poznańskiego ZNP, rządzący mówią nauczycielom, że podwyżek nie mieli od lat także urzędnicy. - Oni rekompensują sobie to jednak premiami uznaniowymi, które są przyznawane bardzo często - mówi J. Leśny.
Będzie protest?
Przeciwko dalszemu "mrożeniu" pensji nauczycieli protestuje NSZZ "Solidarność". Z danych przez nich zgromadzonych wynika, że w porównaniu z przeciętnym wynagrodzeniem w innych branżach, płace nauczycieli... maleją.

- Wystarczy porównać relację średniego wynagrodzenia nauczycieli najbardziej doświadczonych - dyplomowanych, a więc najlepiej zarabiających, do przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej - tłumaczą członkowie NSZZ "Solidarność". W 2015 roku różnica ta wyniesie ponad 1250 zł.

- Nauczycielom przybyło pracy w związku z godzinami karcianymi. Mają oni obowiązek przeznaczyć dwie dodatkowe godziny w tygodniu na rzecz pracy z uczniami. Nie wiąże się to jednak ze wzrostem wynagrodzenia - tłumaczy Ewa Roszyk, przewodnicząca Międzyregionalnej Sekcja Pracowników Oświaty i Wychowania NSZZ "Solidarność" Wielkopolska.
- Do tego dochodzą koszty przygotowania materiałów do zajęć. Zwykle nauczyciele płacą za nie z własnej kieszeni.
Jeszcze gorzej mają nauczyciele, których nie obejmuje Karta nauczyciela.

- Od kiedy pracuję w szkole, prowadzonej przez stowarzyszenie, nie obejmują mnie już żadne świadczenia socjalne. Nie mam także "trzynastki" - mówi Iwona Brzeźniak. - Wolę jednak to niż nic. Obecnie prowadzę zajęcia w klasach 1-3. Z wykształcenia jestem polonistką, jednak nie znalazłam pracy w tym zawodzie. Zdecydowałam się na studia podyplomowe. Sporo mnie to jednak kosztowało.

Jak tłumaczy Ewa Roszyk z NSZZ "Solidarność" nauczyciel też musi utrzymać rodzinę. Dlatego związkowcy podjęli decyzję o zaostrzeniu protestu.

- Chcemy, aby ktoś w końcu zaczął z nami rozmawiać - wyjaśnia Ewa Roszyk. - Zdajemy sobie sprawę, że strajk byłby bardzo kłopotliwy, dlatego będzie to ostateczność.

Związkowcy planują na początek szeroką akcję informacyjną. Będą też prowadzić szkolenia z zakresu przygotowania do strajku. Na koniec października zaplanowano konferencję na temat tego, ile tak naprawdę zarabia polski nauczyciel.
U nas pracują krócej
Pedagodzy nie zgadzają się z tezami, opublikowanymi w innym raporcie Eurydice. Wynika z niego, że statystyczny polski nauczyciel spędza przy tablicy 14 godzin zegarowych tygodniowo, czyli ponad 18 godzin lekcyjnych (plus dodatkowo 1-2 tygodniowo, podczas których musi być do dyspozycji dyrektora). Dla porównania twórcy raportu wskazują inne europejskie kraje, np. Niemcy, gdzie - w zależności od poziomu edukacji - nauczyciel pracuje z uczniem od 24 do 26 godzin tygodniowo.
Polscy nauczyciele zwracają uwagę, że pensum to nie wszystko. Każdy z nich musi bowiem jeszcze przygotować się do zajęć. Dodatkowy czas zajmuje też sprawdzanie prac.

- Z informacji zebranych przez Instytut Badań Edukacyjnych wynika, że polscy nauczyciele pracują ponad 40 godzin tygodniowo - zauważa Jacek Leśny.

Czy jest tak źle?
Eksperci zajmujący się analizą rynku pracy przyznają, że sytuacja polskich nauczycieli jest dość trudna.
- Przyczynia się do tego niż demograficzny. Jest mniej uczniów, więc mniejszy jest popyt także na nauczycieli - tłumaczy Beata Woźniak-Jęchorek z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu.

Nauczyciele to jednak niejedyna grupa zawodowa, która zarabia mniej niż przedstawiciele tego samego zawodu w innych krajach, np. w usługach.

- Niedopłacone, w porównaniu z krajami Europy, są też inne branże. Jeżeli chcemy być innowacyjnym krajem, który dorównuje zagranicznym sąsiadom, pensje powinny wzrastać - stwierdza Beata Woźniak-Jęchorek.