Wspólna i odrębna własność w związku małżeńskim

1. Przed zawarciem związku narzeczeni powinni zastanowić się nad sprawami majątkowymi i ewentualnie zawrzeć umowę przedmałżeńską, zakładającą rozdzielność ich majątków - tak zwaną intercyzę. Jeśli tego nie zrobią, po ślubie tworzy się między nimi, z mocy samej ustawy, wspólnota majątkowa obejmująca ich dorobek.

2. Jeśli jednak już w trakcie trwania związku zdecydują się na zniesienie wspólności majątkowej, także będą mogli to zrobić. I to bez formalnej separacji czy rozwodu. Tak naprawdę więc, małżonkowie zawsze mają prawo do podziału dotychczasowego majątku wspólnego i do zniesienia wspólności majątkowej na przyszłość.

3. Podpisanie rozdzielności majątkowej jest korzystne, zwłaszcza wtedy gdy małżonkowie prowadzą działalność gospodarczą. W razie problemów finansowych, każdy z nich sam odpowiada wówczas za swoje długi i zobowiązania podatkowe. Ale uwaga! Trzeba pamiętać o tym, że mając podpisaną intercyzę nie możemy już rozliczać się z podatku wspólnie z małżonkiem ani też sumować wspólnych dochodów przy wystąpieniu o kredyt w banku. Wszystkie plusy i minusy trzeba więc razem dobrze przemyśleć.

4. Majątek małżonków to: majątek, który każde z nich posiadało przed ślubem; majątek powstały po zawarciu związku, wskutek wspólnej pracy i majątek "wypracowany'' przez majątki odrębne małżonków (dochód z tych majątków).

5. Jeśli nie podpiszemy intercyzy, dorobkiem wspólnym stają się przedmioty nabyte w czasie trwania wspólnoty ustawowej (czyli związku małżeńskiego) przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Do tego dorobku zalicza się wynagrodzenia za pracę, dochody z majątku wspólnego i majątku każdego ze współmałżonków. Jeśli więc przed ślubem mąż lub żona byli właścicielem kamienicy, to po zawarciu związku stanowi ona nadal odrębny majątek jednego z nich, ale czynsz pochodzący z najmu lokali wchodzi w skład dorobku wspólnego.

6. Do odrębnego majątku zaliczają się między innymi:

• przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej lub zyskane przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, a także wszystkie kupione z pieniędzy uzyskanych z ich sprzedaży,
• służące do wykonywania zawodu - kupione z środków należących do odrębnego majątku małżonka wykonującego ten zawód (nie dotyczy to jednak gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa) oraz takie, które służą do zaspokajania potrzeb osobistych jednego z małżonków,
• prawa niezbywalne i autorskie, prawa twórcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskiego,
• nagrody,
• przedmioty, których właścicielami staliśmy się na przykład z powodu: odszkodowania za uszkodzenie ciała, rozstroju zdrowia lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (z pominięciem renty z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy).

7. Przedmiot darowany lub odziedziczony przez jednego z małżonków najczęściej także stanowi jego odrębny majątek. Kwestie te reguluje artykuł 33 punkt 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który ustanawia generalną zasadę, że przedmioty majątkowe nabyte przez darowiznę lub dziedziczenie czy zapis, stanowią odrębny majątek każdego z małżonków. Chyba że spadkodawca albo darczyńca postanowili inaczej.

8. W czasie trwania wspólności majątkowej żaden z małżonków nie ma prawa rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, nawet jeżeli wie, że w razie ustania tej wspólności ten właśnie mu przypadnie. Przekroczenie takiego - zwanego zwykłym - zarządu nad majątkiem wspólnym przez jednego ze współmałżonków możliwe jest tylko za zgodą sądu.

9. Gdy więc jeden z małżonków odmawia, na przykład, zgody na sprzedaż części majątku wspólnego, drugi może zwrócić się do sądu o pozwolenie przekroczenia zwykłego zarządu nad tym majątkiem. Sąd może wydać takie pozwolenie tylko wtedy, gdy dokonanie tej czynności odpowiada dobru rodziny. Na przykład, jeśli sprzedaż domku letniskowego, która umożliwi szybki przypływ gotówki, uchroni firmę rodzinną przed bankructwem i upadłością.

10. Gdy jeden z małżonków ma długi powstałe za zgodą współmałżonka, wierzyciel może żądać ich spłaty z majątku wspólnego męża i żony. Jeżeli jednak małżonek zadłużył się przed nastaniem małżeńskiej wspólności majątkowej albo bez zgody współmałżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia tylko z odrębnego majątku dłużnika oraz z wynagrodzenia za pracę lub inne usługi świadczone przez samego dłużnika (korzyści uzyskiwanych z praw autorskich, praw twórcy wynalazku itp.) W wyjątkowych okolicznościach sąd może też wyłączyć lub ograniczyć możliwości spłaty długu z majątku wspólnego.

11. Wierzyciel nie może także żądać spłaty długu z udziału, który w razie zniesienia wspólności i podziału majątku być może przypadnie małżonkowi-dłużnikowi. Jeżeli więc jeden z małżonków pożyczył pieniądze od kogoś jeszcze przed wstąpieniem w związek małżeński, a wierzyciel "dopadnie go'' po ślubie, nie może zaspokoić swoich roszczeń, rekwirując meble kupione za wspólne dochody małżonków. Nie może też domagać się zwrotu długu z pensji drugiego współmałżonka ani z dochodów z majątku wspólnego.