Ciąża nastolatek, czyli przyspieszony kurs dojrzewania

Problem zachodzenia w ciążę przez niepełnoletnie, ponownie ujrzał światło dzienne. Wszystko za sprawą nowego programu telewizyjnego "Teen Mom Poland - Nastoletnie matki", który właśnie wszedł na ekrany MTV Polska. Format wzorowany na amerykańskim pierwowzorze opowiada historię czterech nastolatek, które jeszcze przed ukończeniem 18. roku życia urodziły dzieci. Jedna z nich, Ewa, tak mówi o swoim udziale w programie: "Chcę pokazać innym dziewczynom, że nastoletnia ciąża to nie koniec świata. Złamać wszystkie albo chociaż część stereotypów dotyczących młodych mam".

Dzieci mają dzieci
Wielkopolanka Ola Ratajczak, od blisko dwóch lat mama Aleksa, a od kilku miesięcy także małej Blanki, gdy tylko maluchy podrosną, planuje skończyć szkołę i zostać księgową. Do nowego programu podchodzi sceptycznie. Obejrzała jeden odcinek z ciekawości, ale nie przekonał jej. Jego bohaterki przedstawiane są jako su-perbohaterki, które dzielnie mierzą się z przeciwnościami losu, a jej zdaniem, jeśli ktoś czuje się na tyle dorosły, by zacząć uprawiać seks, to musi ponosić wszelkie tego konsekwencje.

- Nie czuję się wyjątkowa - mówi 18-latka. - To w końcu żadne bohaterstwo, że zajmuję się własnym dzieckiem najlepiej, jak potrafię - tłumaczy.

Jagoda Gierczyk z Poznania jest podobnego zdania. Przyznaje, że pierwszym, co poczuła, kiedy dowiedziała się o dziecku, było przerażenie, jak odtąd będzie wyglądało jej życie. Dziś bezgranicznie kocha córeczkę Zosię i wcale nie brakuje jej licealnych wybryków.

- Nie tęsknię za dawnymi imprezami i nie myślę już o głupotach - mówi bez cienia goryczy. - Mała daje mi taką radość, jakiej nigdy w życiu bym nie poznała, gdybym nie została mamą - podkreśla.

I rzeczywiście. Dziewczyna chce skończyć szkołę policealną, w tym roku zdaje maturę. Chciałaby też zamieszkać z ojcem Zosi. W tej chwili to niemożliwe, bo nie stać ich na wspólne wynajęcie mieszkania, ale mają nadzieję, że wkrótce się to zmieni.

Koniec z narcyzmem
Katarzyna Poniatowska-Leszczyńska, socjoterapeuta i psycholog, zaznacza, że to, jak młodzi ludzie poradzą sobie z nagłym wkroczeniem w dorosłość, zależy od bardzo wielu czynników. Jeśli wierzyć badaniom, nieplanowana ciąża, to dla nastolatki wydarzenie traumatyczne, a te różnie odbijają się na ludzkiej psychice, w zależności od naszej osobowości.

- Nie można z góry zakładać, że skutek będzie negatywny lub pozytywny - wyjaśnia Poniatowska-Leszczyńska i dodaje, że największe znaczenie ma to, jak młody człowiek dotychczas radził sobie z innymi problemami.

Również zdaniem Michała Pozdała, który na co dzień zajmuje się seksualnością dzieci i młodzieży, nie należy wyrokować na temat skutków nastoletnich ciąż. Z jego obserwacji wynika, że to, czy młoda mama odpowiedzialnie podejdzie do nowej roli, zależy od bardzo wielu czynników.

- Młodzi ludzie dzielą się na tych, którzy sami jeszcze nie wyrośli z tzw. dziecięcego narcyzmu i takich, którzy dojrzale będą potrafili zmierzyć się z nowym wyzwaniem - tłumaczy.

Wyjaśnia też, że ci pierwsi nie będą w stanie przystosować się do nowej sytuacji. Źle będą znosić fakt, że będąc do tej pory oczkiem w głowie rodziców, odtąd sami będą musieli wziąć odpowiedzialność za drugiego człowieka. I nie jest to chwilowa sytuacja, ale dotyczy to już całego ich życia. Z kolei ci drudzy, przy odpowiednim wsparciu i pomocy, mają szansę ustabilizować się i stać się dobrymi rodzicami dla swojego dziecka.

- Znam dziewczynę, która po tym, jak zaszła w ciążę w wieku 16 lat, zmieniła się nie do poznania - mówi Michał Pozdał. - Oczywiście na plus - dodaje.

Socjolog dr Krzysztof Bondyra wśród przyczyn omawianego zjawiska podaje rozwiniętą edukację seksualną, która przyzwala na wczesne rozpoczęcie współżycia, ale nie zawsze odpowiednio rozkłada akcenty, jeśli chodzi o bezpieczeństwo i antykoncepcję.

- Młodzi ludzie otrzymują dziś zróżnicowane sygnały, które oddziałują na całe pokolenie - tłumaczy.

Wyjaśnia też, że przekaz nie jest spójny, bo z jednej strony nastolatki obserwują kulturę masową, która na każdym kroku zahacza o "soft porno", z drugiej są świadkami zupełnie odwrotnych treści, które również są produktem popkultury. Jak popularny serial "Hannah Monatana", której bohaterka poparła amerykański ruch propagujący zachowanie czystości aż do ślubu. Paradoksalnie - Miley Cyrus, która gra w nim główną rolę, obecnie jest bohaterką obyczajowych skandali, dając rozerotyzowane show podczas swoich muzycznych koncertów.

Weekendowy telefon
By pomóc nastoletnim rodzicom, w Polsce otwarto specjalną infolinię, pod którą mogą szukać pomocy.

- Wiele badań potwierdza, że młodzi ludzie, gdy poszukują pomocy czy porady, wolą zasięgnąć jej anonimowo - mówi Agnieszka Odachowska, menedżer projektu. - Dlatego stworzyliśmy infolinię dla młodzieży w trudnej sytuacji życiowej i młodych rodziców, którzy chcą wiedzieć, jakiej pomocy mogą oczekiwać albo po prostu chcą porozmawiać z kimś, kto ich zrozumie - tłumaczy.

Co ciekawe, infolinia jest czynna tylko w niedzielę i tylko między godziną 19.30 a 22.30.

- Godzina otwarcia infolinii jest nieprzypadkowa, gdyż z naszych obserwacji wynika, że młodzi najczęściej dzwonią właśnie w weekend wieczorem - wyjaśnia Agnieszka Oda-chowska. Dodaje też, że przy telefonie czekają zarówno psycholog, jak i prawnik, który może odpowiedzieć na wszelkie wątpliwości związane z przepisami prawnymi odnośnie zajścia w ciążę przez niepełnoletnich.

- Nastolatek z reguły odrzuca pomoc rodziców i szkoły - uważa Katarzyna Poniatowska-Leszczyńska.